فصل مدرسه و اهمیت آمادگی دانش‌آموزان

با همکلاسی‌هایم روز‌های زیادی از کوچه‌های خاکی بوشهر به سمت مدرسه در رودِ نوری که از تشت طلایی خورشید جاری بود و پیش رویمان می‌درخشید، رهسپار شده بودم.

چقدر دلتنگ درست‌کردن کاردستی‌های مدرسه با بابا هستم. خدای من! یک ساعت بی‌نهایت زیبای مقوایی درست کردیم و به‌جای هر عددش یک قلب گذاشتیم، غافل از اینکه همان ثانیه با هم بودن قلب زندگی مان بود. باران گل‌های کاغذی در تمامی نقاشی‌هایی که از دوران مدرسه در ذهن دارم، می‌بارد.

سال دوم و سوم راهنمایی که می‌رفتم، یکی از همکلاسی‌هایم قدش خیلی کوتاه بود. قدش حدود یک متر بود. او هیچ‌وقت زنگ‌های تفریح بیرون نمی‌آمد. همیشه در نیمکت ردیف اول کنار پنجره سمت چپ کلاس می‌نشست. مدتی بعد یکی از رقبای درسخوان من با مهربانی کنار او نشست. رقیبم باحوصله و مهربان بود. با همکلاسی کوتاه‌قدمان به‌خوبی جیک تو جیک شدند.

با او ریاضی و علوم و دروس سخت را کار می‌کرد. آموزش تاریخ و جغرافیا و ادبیاتش هم به من افتاد. باید همکلاسی گوشه‌گیرم را برای کنفرانس تاریخ آماده می‌کردم. من موضوعش را فواید خواندن تاریخ انتخاب کردم. معلممان کلی تعریف و تمجید که چه موضوع بجا و بکر و کمتر مورد توجه قرار گرفته‌ای انتخاب کرده‌ام! روز کنفرانس آن همکلاسی فرا رسید. بچه‌ها غالبشان دستی زیر چانه زده و در حالتی نیمه‌خواب و نیمه بیدار چشم به دهان کوچک او دوخته بودند. یکی از بچه‌ها به تمسخر گفت: «خانم! اجازه، برویم برایش یک صندلی بیاوریم، رویش بایستد؟!»

یکی دیگر از بچه‌ها از ته کلاس زمزمه کرد: «فواید خواندن تاریخ این است که جا پای بلندقامت‌های تاریخ نگذاریم!» یکی دیگر غرولندکنان و با لحنی انتقادی گفت: «چرا کتاب را درس نمی‌دهد، همه‌اش کنفرانس می‌خواهد؟!» هیچ‌کس عاشق درس تاریخ نبود و یکی از کسالت‌بارترین زنگ‌ها برای بچه‌های کلاس به‌حساب می‌آمد.

دوست کوتاه‌قدم، شروع کرد به صحبت درباره فواید تاریخ. «تاریخ داستانی است که رنگ و بوی حقیقت دارد. کلک نیست. از تاریخ می‌توانیم چیز‌های زیادی یاد بگیریم. مثلاً با زیر دست‌هایمان مهربان باشیم و مقابل ظلم بایستیم. یکی از این آدم‌های خوب تاریخ رئیسعلی دلواری همشهری خودمان بود. او با استعمار انگلیس جنگید. 

اما دلیل نمی‌شود که استعمار درونی را فراموش کنیم. سید جمال‌الدین اسدآبادی می‌گوید: استعمار درون بدتر از استعمار بیرون است. استعمار درون یعنی عواملی که حق را ناحق می‌کنند.»

همکلاسی کوتاه‌قدم با همین لحن به کنفرانسش ادامه داد. بچه‌ها که هاج و واج به دهان کوچک و پر از کلمه او چشم دوخته بودند، دست آخر فقط پرسیدند: «وا… اینها کجای کتابمان نوشته شده؟!» معلم بی‌درنگ گفت: «من فقط خواستم در مورد مطالب کتاب صحبت کنید، نه اضافه بر کتاب. اینها را که گفتی از خودت بود؟»
– نه خانم، او زنگ تفریح یادم داد.
انگشت اشاره‌اش را به سمتم گرفت!

چگونه خود را برای سال تحصیلی جدید آماده کنیم؟
بعد از چند ماه استراحت و دوری از کتاب و دفتر، بازگشت به مدرسه و شرایط روتین و تکراری رفتن به مدرسه چالشی بزرگ برای اکثر دانش‌آموزان است. چه شما در این تعطیلات تابستانی به کلاس‌های تابستانی رفته باشید یا نه؟ با انجام برخی کار‌ها و همچنین آماده‌کردن خود برای ایام مدرسه تا حدودی می‌توانید از پس نگرانی این بازگشت برآیید. خیلی ساده است تنها انجام سه فاکتور اصلی که عبارت‌اند از: آمادگی ذهنی، آماده‌کردن وسایل آموزشی، ایجاد یک روال. اگر بتوانید این سه مورد را برای خود آماده کنید، سال تحصیلی خوبی در انتظار شماست.

اردشیر محرابی فرهنگی و دبیر فیزیک برایمان تبیین می‌کند: «درس‌های سال قبل را مرور کنید. برای مدت‌زمان طولانی مطالعه نداشتید و ذهن نا آماده است، پس بهترین کار این است که خلاصه درس‌های سال قبل را به‌صورت روزنامه‌وار نگاهی بیندازید تا ذهن خود را برای پذیرش مسئله‌های جدید درسی آماده کنید. آنچه را که در سال تحصیلی جدید یاد خواهید گرفت را لیست کنید و برای هر یک از آنها برنامه‌ریزی کنید که می‌خواهید چگونه مطالعه کنید؟» وی در ادامه می‌افزاید: «اگر به دنبال معدل و نمره‌های خوب هستید باید از همین‌الان برنامه‌ریزی کنید، اگر فقط می‌خواهید در یک موضوعی پیشرفت کنید که در آن درس ضعیف هستید همین‌الان به دنبال آن باشید.

از همین‌الان به فکر فضای مطالعه خود باشید، فضا‌ها برای هر فرد متفاوت است و همین‌طور سال‌به‌سال برای خود فرد، شاید فرد دیگر در آن فضا نمی‌تواند درس بخواند به علت تکراری بودن و روتین شدن. کتابخانه‌های مختلف و یا فضا‌های آزاد را امتحان کنید و ببینید که آیا در آنها راحت هستید و می‌توانید درس بخوانید.»

آماده‌کردن وسایل آموزشی
تمام آنچه را که می‌دانید در طول سال تحصیلی نیاز دارید را از همین الان شروع به خریداری کنید. یعنی کم‌کم از الان شروع کنید و نگذارید همه را یکجا بخرید.
میترا لواسانی مادر سه دانش‌آموز ضمن توصیه بالا در گفتگو با گزارشگر کیهان می‌گوید: «خرید وسایل کمک‌آموزشی اولین قدم بود، قدم بعدی خرید یک کیف مناسب است که به‌اندازه کافی بزرگ باشد تا وسایل که در طول دوران مدرسه می‌خواهید حمل کنید سنگینی آن آزاردهنده نباشد. اگر لباس فرم مدرسه ندارید، لباسی را انتخاب کنید که در آن راحت باشید و صرف قشنگ بودن را در نظر نگیرید و تنگ بودن و راحت نبودن لباس یکی از عوامل خستگی و در کلاس است، چراکه دانش‌آموز به‌راحتی نمی‌تواند بر روی نیمکت بنشیند، همچنین در خرید کفش دقت کنید و کفشی بخرید که برای استفاده طولانی‌مدت شما را خسته نکند و باعث پادرد نشود. قطعاً موبایل و لپ‌تاپ جزء وسایلی هستند که حواس شما را پرت می‌کنند پس تا آنجا که می‌توانید از الان ساعات کار با آنها را کم کنید و وابستگی خود را به آنها به حداقل برسانید.»

ایجاد یک‌روال
 ساعت خواب تنظیم کنید. برای داشتن یک عملکرد خوب، یک استراحت خوب هم لازم است. اگر در طول تعطیلات تابستانی شب‌ها تا دیرهنگام بیدار بودید، بیدارشدن صبح زود برای شما سخت خواهد بود. از آنجا که خواب شما در میزان آموزش شما تأثیرگذار خواهد بود، تنظیم ساعت خواب بسیار مهم است. پس از الان شب‌ها زود بخوابید تا ساعت خواب شما تنظیم شود.

رشید فیضی مشاور مدرسه می‌گوید: «در زمان‌های مشخص مطالعه کنید. اگر می‌توانید در زمان‌های مشخصی درس بخوانید و الگوی خاصی هم دارید، می‌توانید از زمان خود به طور بهینه استفاده کنید. مثلاً اگر یک روز شما تکلیفی برای انجام دادن نداشتید، برای روتین ماندن برنامه مطالعاتی یک مطلب دیگر را شروع به مطالعه کنید. افرادی که از برنامه و الگو‌های خاص مطالعاتی پیروی می‌کنند در طول سال تحصیلی موفق‌تر خواهند بود.

بعضی‌اوقات برای‌آنکه بموقع به کلاس برسیم عجله می‌کنیم و ممکن است یا وسیله‌ای را جا بگذاریم و یا صبحانه نخوریم که بدترین ایراد کار همین جاست. از شب قبل کتاب‌ها، لباس و وسایل موردنیاز خود را آماده کنید و حتماً صبحانه را میل کنید اصلی‌ترین وعده‌غذایی صبحانه است که سهم بسیار زیاد در یادگیری در کلاس دارد.»

شاید یکی از تلخ‌ترین وداع‌ها، وداع با تابستان و شروع سال تحصیلی است، چراکه در طول تعطیلات به فکر بازگشت به مدرسه نبودیم و در روز‌های پایانی شهریورماه به یاد مهرماه افتادیم، اما می‌دانیم که با برنامه‌ریزی و ایجاد یک نقشه ساده می‌توان خود را برای آغاز یک سال تحصیلی جدید و پرنشاط آماده کرد، به‌شرط آنکه روی برنامه خود پایبند باشیم. 

آمادگی معلمان برای شروع سال تحصیلی جدید
از دیگر اقدامات لازم در رابطه با شروع سال تحصیلی جدید برای معلمان، تهیه وسایل آموزشی مورد نیاز است. علاوه‌بر وسایل شخصی معلم از جمله پوشش مناسب برای مدرسه و انواع لوازم‌التحریر، برای انجام برخی از فعالیت‌های آموزشی و تدریس مباحث خاصی از کتاب درسی، به ابزار‌ها و وسایل کمک‌آموزشی نیاز خواهید داشت.

برای مثال به‌عنوان معلم ریاضی کلاس دوم، به ابزار‌هایی مانند چینه، ساعت، مقوا، قیچی، چرتکه، چوب‌خط، شابلون، کارت اعداد و … نیاز دارید که بهتر آنها را قبل از بازگشایی آماده کنید. همچنین باتوجه به اینکه در دو سال گذشته، تجربه تدریس آنلاین نشان داد که استفاده از محتوا‌های آموزشی در یادگیری هر چه بهتر دروس تأثیر مثبت دارد، بنابراین ممکن است که بخواهید برای آموزش برخی مباحث، از محتوا‌های آموزشی استفاده کنید و یا حتی برخی از جلسات تقویتی و آموزشی را برای شاگردان به‌صورت آنلاین تدریس کنید.

بنابراین، لازم است که قبل از شروع سال تحصیلی جدید، تکلیف خود را با برخی موضوعات مربوط به محتوا‌های آموزشی و تدریس آنلاین روشن کنید.
قصد دارید از چه پلتفرمی برای تدریس آنلاین خود استفاده کنید؟ چه ابزار‌هایی را برای آموزش مجازی ضروری می‌دانید؟ ممکن است به یک تخته وایت‌برد، میکروفون یا قلم نوری داشته باشید. همۀ این ابزار‌های موردنیاز را قبل از شروع سال تحصیلی مشخص و تهیه کنید. درصورتی‌که ابزار‌های دیجیتال را از سال‌های قبل تهیه کرده‌اید حتماً از سالم‌بودن و عملکرد صحیح آنها مطمئن شوید.

پیشنهاد می‌کنیم در این فرصت باقیمانده، برخی از این محتوا‌های آموزشی موردنظر خود را تهیه کنید تا در صورت نیاز به استفاده از آنها در کلاس درس، فشار کاری و روانی کمتری را به‌خصوص در هفته‌های ابتدائی سال تحصیلی جدید متحمل شوید.

علی نصیری یک فرهنگی تأکید درد: «بررسی نقاط ضعف سال گذشته و رفع آنها برای سال تحصیلی جدید از اهمیت ویژه‌ای در مراحل آمادگی معلمان سر کلاس درس دارد. اگر امسال دومین یا چندمین سال تدریس‌تان باشد، قطعاً شما نیز مانند هر معلم دیگری در طی سال تحصیلی گذشته، متوجه نقاط قوت و ضعف خود شده‌اید. از فرصت باقیمانده تا شروع مدارس برای بررسی این موضوع استفاده کرده و نقاط ضعف خود را تا حد امکان رفع کنید.

ممکن است در آموزش مبحثی از کتاب چندان موفق عمل نکرده باشید و نیاز باشد روش تدریس دیگری را برای آن مبحث فرا بگیرید. همچنین برخی از معلمان که توانایی‌های علمی بالایی دارند، ممکن است به دلیل بیان ضعیف یا ضعف در برقراری ارتباط مؤثر با شاگردان، تدریس موفقی در کلاس درس نداشته باشد. برخی دیگر نیز اشتباهاتی را در رابطه با نحوه مدیریت کلاس مرتکب می‌شوند.

حتی اگر هیچ از این نقاط ضعف را نداشته باشید، لازم است مهارت‌های خود را در به‌کارگیری روش‌های نوین تدریس توسعه دهید. شاید لازم باشد که نحوه تدریس در یکی از پلتفرمی‌های تدریس آنلاین را آموزش ببینید و یا با نرم‌افزار و اپلیکیشن جدیدی برای تولید محتوای آموزشی آشنا شوید.»

در هر صورت پیشنهاد می‌کنیم که بخشی از روز‌های پایانی تعطیلات خود را به رفع نقاط ضعف خود در زمینه‌های مختلف، از جمله استفاده از تکنولوژی‌های آموزشی، موضوعات روانشناسی تربیتی، مدیریت کلاس و … اختصاص دهید.

جلسه اول تدریس را چگونه اداره کنیم؟
ایجاد یک روتین روزانه و مناسب برای سال تحصیلی جدید در موفقیت معلمان سر کلاس درس نقش بسزایی دارد.  در تعطیلات تابستان، معلمان از اوقات فراغت و زمان‌های آزاد کافی برخوردار هستند، به همین دلیل ممکن است ساعات خواب و بیداری و سایر برنامه‌های روزانه آنها در مقایسه با روز‌های مدرسه تغییر کند. احتمالاً بسیاری از شما در طول تعطیلات تابستان، شب‌ها تا دیرهنگام بیدار بودید و صبح‌ها نیز نیازی به سحرخیزی نداشتید.

اما از آنجا که خواب کافی و مناسب، تأثیر فوق‌العاده‌ای بر عملکرد شما در طول روز و حین تدریس دارد، لذا بسیار ضروری است که قبل از شروع سال تحصیلی جدید، مجدداً ساعت فیزیولوژیک بدن خود را به‌گونه‌ای تنظیم کنید که شب‌ها بموقع بخوابید و به‌اندازه کافی از یک خواب عمیق برخوردار شوید.

همچنین لازم است یک برنامه منظم روزانه را بر اساس برنامه تدریس خود تهیه کنید، به‌گونه‌ای که در این برنامه، زمان‌هایی به مطالعه، ورزش و … اختصاص داده شده باشد.

منبع: روزنامه کیهان