آسیای میانه کانون دیپلماسی ایرانی

مسعود پزشکیان رئیس جمهور که برای شرکت در مراسم بزرگداشت سیصدمین سالگرد «مختومقلی فراغی» شاعر شهیر ترکمن، در سفری دو روزه راهی عشق آباد شده، این رویداد را بهانه‌ای برای رایزنی با مقامات حاضر در این نشست قرار داد. وی پیش از پرواز به سوی همسایه شمالی، پیگیری موضوع ترانزیت، کریدور شمال – جنوب و مسائل اقتصادی، سرمایه‌گذاری، نفتی، گازی و برقی را جزو برنامه‌های سفر خود در دیدار دوجانبه با مقامات ترکمنستان عنوان کرده بود.

رئیس جمهوری اسلامی ایران، اما در حاشیه حضور در همایش بین‌المللی «ارتباط متقابل زمان‌ها و تمدن‌ها-مبنای صلح و توسعه»، ضمن ملاقات با «ولادیمیر پوتین» همتای روس با تأکید بر توسعه همکاری‌های مشترک گفت: ارتباط ما با روسیه صمیمانه و راهبردی است. 

پزشکیان با بیان اینکه ایران و روسیه ظرفیت‌های متقابل و مکمل خوبی دارند و می‌توانند به یکدیگر کمک کنند، افزود: مواضع ما در دنیا خیلی نزدیک‌تر از دیگران به یکدیگر است. رئیس جمهور روسیه نیز در این دیدار با بیان اینکه همکاری‌های دو کشور برای ما اولویت بالایی دارد و توسعه روابط و افزایش حجم تجارت میان دو طرف خیلی خوب در حال انجام است، گفت: ما به طور مشترک در سطح بین‌المللی همکاری می‌کنیم و ارزیابی‌ها و رویکرد‌های جهانی ما یکسان است. رئیس‌جمهور همچنین دیدار‌هایی با سردار بردی محمداف، امامعلی رحمان و شوکت میرضیایف همتایان ترکمن، تاجیک و ازبک داشت.

 سفر پزشکیان به عشق آباد در حالی بود که همزمان رئیس مجلس شورای اسلامی نیز به مناسبت سی‌امین سالگرد تصویب قانون اساسی تاجیکستان سفر دو روزه‌ای به دوشنبه داشت. افزایش همکاری‌های اقتصادی، علمی و آموزشی میان دو کشور و امکان انتقال آب از تاجیکستان به ایران از محور‌های رایزنی محمدباقر قالیباف با مقامات کشور همزبان بوده است.

 رئیس مجلس در دیدار با امامعلی رحمان رئیس‌جمهور تاجیکستان نسخه‌ای از شاهنامه فردوسی و مجموعه «دستگاه‌های موسیقی ایران» اثر استاد حسین علیزاده به او هدیه داد که با استقبال نیز مواجه شده است. ‏قالیباف در این باره نوشت: فرهنگ و زبان مشترک، جانمایه همدلی و پیوند تاریخی دو ملت است.

اهمیت از باب انرژی و کریدور‌ها

غلام‌عباس ارباب خالص سفیر پیشین جمهوری اسلامی ایران در ترکمنستان ، سفر پزشکیان و قالیباف به منطقه آسیای مرکزی را شکست توطئه‌های غربی‌ها و شیطنت‌های رژیم صهیونیستی در مسئله تعامل تهران با همسایگان شمالی خود ارزیابی کرده و معتقد است ایران باوجود تمام شرایط که در منطقه غرب آسیا و تقابلی که با رژیم صهیونیستی دارد رویکرد دیپلماسی روابط با همسایگان خود را همزمان در دستور کار قرار داده است.

وی اظهار کرد: پنج کشور در منطقه آسیای میانه حضور دارند که همواره مسئله کریدور شمال به جنوب، همکاری‌های ترانزیتی در حوزه‌های انرژی مانند برق و گاز، افزایش سطح تجارت و رونق اقتصادی در رابطه با آنها مطرح بوده است. جمهوری اسلامی ایران با این کشور‌ها دارای اشتراکات زبانی، فرهنگی، دینی و تاریخی است و این یکی از مهم‌ترین شاکله‌های همکاری با آسیای مرکزی است. این در حالی است که به سبب عدم دسترسی این کشور‌ها به آب‌های آزاد، امروز حیات و تنفس اقتصادی کشور‌های ازبکستان، تاجیکستان، ترکمنستان، قزاقستان و قرقیزستان وابسته به جمهوری اسلامی ایران است به‌طوری‌که امروز تنها مسیر ارتباطی آنها با آب‌های آزاد از طریق ایران میسر است. 

نقش‌آفرینی در حوزه تمدنی ایران بزرگ

وی با بیان اینکه وجه مشترکی که در میان کشور‌های آسیای مرکزی با جمهوری اسلامی ایران وجود دارد، همگرایی سیاسی، فرهنگی و اقتصادی است که به یکدیگر به‌شدت پیوند خورده و توانسته فرصتی را برای کشورمان فراهم تا بتواند به‌راحتی تحریم‌های ظالمانه غرب بر علیه کشورمان را خنثی کند، گفت: یکی از اصول سیاست خارجی ایران اولویت روابط با کشور‌های همسایه و سپس کشور‌های مسلمان است و این راهبرد یکی از اولویت‌های دولت شهید رئیسی و در ادامه آقای پزشکیان است؛ چراکه این رویه در شرایط تحریم بسیار مؤثر و مفید بوده و همسایگان ما کمک‌های خوبی در برون‌رفت از تنگنا‌ها ومحدودیت‌های تحریم برای کشورمان ایجاد کردند. به‌ویژه که پس از فروپاشی شوروی، کشور‌های تازه استقلال‌یافته در‌صدد بازتعریف سیاسی با توجه به پیشینه فرهنگی و تاریخی خود هستند و در این زمینه رابطه با ایران بسیار مهم ارزیابی می‌شود.

فرصتی برای تبیین و همسوسازی مواضع

احسان موحدیان نیز در باب اهمیت دو سفر مذکور و به‌ویژه حضور پزشکیان در عشق‌آباد تصریح کرد: یکی از محور‌های سفر رئیس‌جمهور، مسائل حوزه فرهنگی است. ایران با کشور‌های حوزه آسیای مرکزی و قفقاز اشتراکات تمدنی دارد و این کشور‌ها همگی در حوزه تمدنی ایران بزرگ محسوب می‌شوند.

 این درحالی است که در سال‌های اخیر شاهدیم کشور‌هایی مانند ترکیه و آذربایجان با تحریک اسرائیل و انگلیس درصددند میان ما و این منطقه تمدنی اختلاف ایجاد کرده و آنجا را به عنوان حوزه تمدنی تُرک معرفی کنند؛ بنابراین شرکت در نشست روز جمعه و گسترش روابط با ترکمنستان می‌تواند به احیای حضور و نفوذ ایران در منطقه آسیای مرکزی از طریق اشتراکات زبانی کمک کند. تحلیلگر مسائل حوزه آسیای مرکزی افزود: از سوی دیگر ترکمنستان جزو بزرگ‌ترین دارندگان ذخایر گاز جهان محسوب می‌شود. باتوجه به جنگ اوکراین و فشار‌هایی که به روسیه می‌آوردند تا تحریم کنند، اروپا نیاز به منابع جدید گازی دارد. بحث بر سر این است که منابع گاز چگونه از ترکمنستان به اروپا برسد. راه منطقی و اصولی این است خط لوله از داخل ایران ایجاد شود، اما برخی کشور‌ها مانند ترکیه، انگلیس و همچنین رژیم صهیونیستی درصددند ایران را دور بزنند و انتقال گاز از طریق دریای خزر، باکو، گرجستان و ترکیه انجام شود. باید تلاش کنیم از مسیر‌های انتقال انرژی جهان حذف نشویم و قطعاً حضور رئیس جمهور در ترکمنستان می‌تواند به این موضوع کمک کند.

افزایش هماهنگی‌ها درباره مقابله با محور صهیونیستی

این کارشناس بین‌الملل عنوان کرد: در این سفر، دیدار با پوتین رئیس جمهور روسیه هم انجام شد. ما پرونده‌های پرشماری با روسیه داریم. باتوجه به تشدید منازعات و درگیری‌ها در منطقه غرب آسیا و فلسطین می‌توان گفت همکاری‌های نظامی و اطلاعاتی با روسیه مهم‌ترین موضوع است. به‌تازگی رژیم صهیونیستی گستاخی خود را تاحدی افزایش داده که به پایگاه روسیه در خاک سوریه حمله کرده و صهیونیست‌ها با این اقدام خودشان را در معرض تقابل با روسیه قرار می‌دهند. روس‌ها این اقدام اسرائیلی‌ها را بی‌پاسخ نخواهند گذاشت، به همین دلیل احتمالاً روسیه برای مقابله با محور صهیونیستی-غربی نیاز به هماهنگی‌های بیشتری با ایران دارد.

موحدیان اظهار کرد: همکاری در زمینه انرژی و مسائل قفقاز هم هست. ایران معتقد است روسیه می‌تواند از مسیر کریدوری از طریق ایران برای انتقال کالا و انرژی استفاده کند و انتقال انرژی و کالا از جنوب ارمنستان اشتباه است؛ زیرا سبب از دست رفتن جنوب ارمنستان، محاصره ایران و آزار روس‌ها خواهد شد. به همین خاطر، دیدار‌های دوجانبه رئیس جمهور با پوتین فرصت مغتنمی است تا دو کشور مواضع خود را به یکدیگر نزدیک کنند و روس‌ها بپذیرند بدون حضور ایران در قفقاز نمی‌توانند بازی‌گری مؤثری داشته باشند. همچنین مسئله دیگر، افزایش تحرکات و حضور اسرائیل در منطقه قفقاز به‌ویژه آذربایجان و همکاری‌های نظامی دولت علی‌اف با صهیونیست‌هاست. همین می‌تواند مورد دغدغه دو طرف باشد و درباره راه‌های مقابله با این تحرکات رایزنی صورت بگیرد.

منبع: روزنامه قدس