اصناف در برابر شفافیت مالیاتی

پیش‌تر درباره مالیات کارمندان و کارگران برایتان نوشتیم و اکنون نیز به بررسی مالیات اصناف پرداخته‌ایم؛ مالیاتی که قرار است شفاف شود و قانون‌گذار و مجری آن تسهیلات فراوانی برای آنها در نظر گرفته‌اند.

در قانون برنامه هفتم توسعه آمده است سهم مالیات به نسبت تولید ناخالص داخلی باید افزایش یابد. اکنون این سهم ۵/۴ درصد است که بر اساس این برنامه ‌توسعه‌ای می‌تواند حداقل تا دوبرابر افزایش یابد. برای انجام این کار ابتدا نیاز است درآمدها شفاف شناسایی شود. یکی از اقداماتی که باید در این زمینه انجام شود، شفافیت درآمدی مودیان مالیاتی است که اغلب در دسته اصناف قرار دارند. یکی از اقداماتی که در طول سال‌های گذشته انجام شد، تفکیک حساب‌های تجاری از شخصی توسط سازمان امور مالیاتی و بانک مرکزی بود. این اقدام توانست به تعداد مودیان مالیاتی بیفزاید.به موضوع اصلی گزارش بازگردیم. مالیات اصناف همیشه با حرف و حدیث‌های زیادی همراه بوده است. عادت کرده‌ایم همواره بشنویم اصناف یا مالیات کمی داده‌اند یا اصلا مالیات نداده‌اند یا از پرداخت مالیات خود گله و شکایت دارند. در سال گذشته مالیات دریافتی از اصناف به‌طور متوسط هفت میلیون تومان بوده، این در حالی است که اصناف و مشاغل سهم ۲۰درصدی از تولید ناخالص داخلی کشور دارند. محمدهادی سبحانیان، رئیس سازمان امور مالیاتی درباره مالیات اصناف می‌گوید: در سال گذشته برای بیش از ۵۰درصد اصناف و مشاغل مالیات صفر منظور شده و ۴۰درصد آنها نیز زیر ۲۰میلیون تومان مالیات پرداخت کرده‌اند.
   
جزئیات درآمد
بر اساس آخرین آمار سازمان امور مالیاتی کشور، اصناف در سال ۱۴۰۰ حدود۱۵هزار میلیارد تومان و در سال ۱۴۰۱ حدود ۲۶ هزار میلیارد تومان مالیات پرداخت کردند. البته اصناف مذکور شامل پزشکان، طلافروشان، اینفلوئنسرها و سلبریتی‌ها نمی‌شوند. درخصوص استفاده از فرم تبصره ماده (۱۰۰)هم می‌توان گفت بیش از سه میلیون و۱۹۳هزار اظهارنامه تبصره ماده (۱۰۰) در سال ۱۴۰۰ و بیش از سه میلیون و ۸۳۵ هزار اظهارنامه تبصره ماده (۱۰۰) در سال ۱۴۰۱ توسط اصناف ارائه شده که بیانگر رشد بهره‌گیری از مزایای این نوع اظهارنامه نسبت به اظهارنامه‌های عادی است.اینفلوئنسرها و سلبریتی‌ها تنها در فضای مجازی و دنیای واقعی معروف نیستند، آنها با وجود داشتن درآمدهای نجومی به عدم تمایل برای پرداخت مالیات واقعی خود هم معروف شده‌اند. آمار و ارقام اعلامی از سوی سازمان امور مالیاتی نیز این موضوع را تایید می‌کند. تعداد اینفلوئنسرها و سلبریتی‌های حقیقی فعال ۳۲۷۶ و تعداد اینفلوئنسرها و سلبریتی‌های غیرفعال ۷۲۳ نفر برآورد شده است. از این تعداد ۱۸۰ نفر در سال ۱۴۰۰ و ۲۳۷ نفر در سال۱۴۰۱ پذیرفته‌اند مالیات بدهند. برای این تعداد در سال ۱۴۰۰، بیش از ۳۹ میلیارد تومان و در سال ۱۴۰۱، بیش از ۱۰میلیارد تومان برگ تشخیص صادرشده، اما در نهایت آنچه این قشر در سال ۱۴۰۰ به‌عنوان مالیات پرداخت کرده‌اند، رقمی بالغ بر پنج میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان و در سال ۱۴۰۱ کمی بیشتر از سال قبل، یعنی حدود چهار میلیارد تومان بوده است. به عبارت دیگر کل مالیات افرادی که به شاخ‌های مجازی معروف‌اند با درآمدهای آنچنانی و هنگفت به اندازه یک واحد آپارتمان در جنوب شهر تهران بوده است. اینفلوئنسرها و سلبریتی‌ها اما استقبال خوبی از ارائه فرم تبصره ماده (۱۰۰) نشان داده‌اند. این گروه درسال۱۴۰۰، ۳۲۹ و در سال ۱۴۰۱، ۵۰۵ اظهارنامه تبصره ماده (۱۰۰) ارائه داده‌اند.
   
مالیات پزشکان به کجا رسید؟
وقتی صحبت‌ازمالیات پزشکان می‌شود،موضوعاتی‌همچون فرارمالیاتی،درخواست پرداخت حق‌الزحمه به‌صورت کارت‌به‌کارت، داشتن کارت‌خوان خراب و مواردی از این دست به ذهن می‌رسد. با این وجود چند سالی است که سازمان امور مالیاتی کشور پزشکان را جزو مؤدیان خوش‌حساب به‌شمار آورده است. تعداد پزشکان حقیقی فعال ۹۵هزار و ۷۷۳ نفر و تعداد پزشکان حقیقی غیرفعال ۲۸ هزار و ۲۰۶ نفر تخمین زده شده است. پزشکان در سال ۱۴۰۰ حدود ۱۳۰۰ میلیارد تومان و در سال ۱۴۰۱ حدود ۲۳۰۰ میلیارد تومان مالیات پرداخت کرده‌اند. پزشکان در سال ۱۴۰۰ حدود ۴۳ هزار اظهارنامه تبصره ماده (۱۰۰) و در سال ۱۴۰۱ بیش از ۴۰ هزار اظهارنامه از نوع تبصره ماده (۱۰۰) تسلیم کرده‌اند که نشان می‌دهد استقبال این گروه از فرم تبصره ماده (۱۰۰) اندکی نسبت به سال گذشته کمتر شده است. 
   
مالیات طلافروشان
طلافروشان در سال‌های اخیر سروصداهای زیادی از بابت پرداخت مالیات به راه انداختند، اما سخنگوی سازمان امور مالیاتی کشور همواره تأکید کرده که هیچ‌گونه نرخ جدید یا پایه جدید مالیاتی برای طلافروشان وجود ندارد و این صنف براساس قانون مکلف هستند صورت‌حساب‌های خود را در سامانه مؤدیان بارگذاری کنند. نگاهی به وضعیت پرداخت مالیات این صنف نشان می‌دهد برای طلافروشان در سال۱۴۰۰بیش از۱۱۰۰میلیارد تومان برگ تشخیص صادر شده که از این میزان حدود ۴۴۲ میلیارد تومان مالیات پرداخت شده است. این گروه درسال۱۴۰۱نیز در حالی حدود ۶۶۵ میلیارد تومان مالیات دادند که برایشان بیش از ۲۳۰۰ میلیارد تومان برگ تشخیص صادر شده بود. تعداد طلافروشان حقیقی فعال ۷۲هزار و ۶۰۹ نفر محاسبه شده که از این تعداد حدود ۲۳ هزار نفر در سال ۱۴۰۰ و حدود ۲۷ هزار نفر در سال ۱۴۰۱ مالیات پرداخت کردند. همچنین مطابق آمار، طلافروشان در سال ۱۴۰۰ بیش از ۲۰ هزار اظهارنامه در قالب تبصره ماده (۱۰۰) و بیش از ۱۷هزار اظهارنامه عادی تسلیم کرده‌اند. در سال ۱۴۰۱ نیز تعداداظهارنامه‌های تبصره ماده (۱۰۰)این گروه بیش از ۱۸هزاروتعداد اظهارنامه‌های عادی آنها ۳۱ هزار برآورد شده است. آمار نشان می‌دهد با وجود مزایای استفاده از تبصره ماده (۱۰۰) طلافروشان نیز همانند پزشکان تسلیم اظهارنامه عادی را به استفاده از تبصره ماده (۱۰۰) ترجیح داده‌اند.

سهم کارمندان و کارگران در اقتصاد
با وجود این‌که عمده مشاغل در مقایسه با اقشاری همچون کارگران وکارمندان سهم پایینی در پرداخت مالیات در کشور داشته‌اند، اما صاحب مشوق‌ها، معافیت‌ها و مزایای گوناگونی درنظام مالیاتی شده‌اند. افزایش سقف معافیت مالیات اصناف از ۴۷ میلیون تومان در سال ۱۴۰۲ به ۱۴۴ میلیون تومان درسال۱۴۰۳، برخورداری از مزایای ارائه فرم تبصره ماده (۱۰۰) به جای اظهارنامه‌های عادی همچون امکان پرداخت مالیات در اقساط بلندمدت، برپایی میزهای خدمت جهت راهنمایی در انجام تکالیف و پاسخگویی به سؤالات مالیاتی آنها، استفاده از ضرایب کاهشی مالیات بر ارزش‌افزوده و بهره‌گیری از ظرفیت‌های ماده ۲۵۱ مکرر؛ همگی از جمله مشوق‌ها و تسهیلاتی است که نظام مالیاتی به‌ویژه در سال‌های اخیر برای فعالان اقتصادی در نظر گرفته است. باید دید آیا اصناف با وجود امتیازات و تسهیلات اعطایی به آنها همچنان سنگر کم‌مالیاتی‌ها راحفظ می‌کنند یاهمپای کارگران و کارمندان با پرداخت مالیات صحیح و بهنگام، سهم شایسته‌ای درپیشبرد امرتوسعه درکشورایفا خواهند کرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد هرچه وابستگی اقتصاد ایران به درآمدهای نفتی بیشتر بوده، تحریم‌پذیر‌تر شده‌ایم. یکی از اقداماتی که دولت چهاردهم دنبال می‌کند ایجاد عدالت مالیاتی است تا رقم مالیات بر اساس درآمد باشد و این موضوع نیازمند شفاف‌سازی است.