کشور در خاموشی

به نظر میرسد خاموشی ها تا زمستان نیز ادامه خواهد داشت. بر اساس اطلاعیه شورای اطلاع‌رسانی، قطعی برق در همه مناطق شهری و روستایی کشور فعلا به‌‌‌صورت دو ساعت در روز و از بین ساعات ۹ صبح تا پنج بعدازظهر اعمال می‌شود. دولت مدعی شد ‌مانع سوزاندن مازوت در نیروگاه‌ها شده و همین موضوع علت قطع برق روزانه است.

در همین زمینه، فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت، در صفحه شخصی خود در شبکه ایکس نوشت: «شرط عدالت نیست برای تولید برق، بخشی از جامعه با جان خود هزینه آن را پرداخت کند. از همین رو به دستور رئیس‌جمهوری مازوت‌سوزی در سه نیروگاه اراک، کرج و اصفهان که شرایط ویژه‌ای دارند، متوقف می‌شود.» اما این مساله با واکنش های مختلفی مواجه شده و برخی علت اصلی توقف کار نیروگاه ها را جلوگیری از مازوت سوزی نمی دانند. داود منظور، رئیس سازمان برنامه‌وبودجه در دولت سیزدهم با انتشار نموداری در صفحه شخصی خود در فضای مجازی، از دلیل واقعی بروز خاموشی‌ها که کاهش شدید ذخایر گازوئیل نیروگاه‌ها است خبر داد.

ناترازی شدید گاز

در پی این اظهارات و شروع قطعی برق در زمستان، واقعیت های اسفناکی نمایان می شود. مردم که در فصل تابستان با قطعی های پی درپی مواجه بودند، در فصل سرد سال نیز باید بار دیگر قطعی برق را تجربه کنند.

صنایع به دنبال قطعی برق در فصل گرم سال، ضرر و زیان بسیاری متحمل شدند. هرساله صنایع به دنبال کمبود گاز گسترده، با قطعی گاز نیز مواجه بودند. امسال وضعیت اسفناک تر از هر سال خواهد بود؛ چراکه هم قطعی برق و هم قطعی گاز گریبان گیر مردم است.

در همین زمینه، مصطفی رجبی مشهدی، مدیرعامل توانیر، در گفت وگو با خبرگزاری مهر در هفت آبان ماه اعلام کرده بود، گازوئیل تحویلی به نیروگاه ها نسبت به سال گذشته ۲۰ تا ۳۰ درصد کمتر شده و تنها ۴۰ درصد از مخازن سوخت نیروگاه ها پر است.

این بدان معناست که نیروگاه ها سوختی ندارند تا از طریق آن برق تولید کنند زیرا بخش بزرگی از همان ۴۰ درصد ادعاشده، مربوط به سوخت مازوت است که دستور توقف استفاده از آن صادر شده است.

توقف استفاده از مازوت به منظور کاهش آلودگی هوا اقدام مطلوبی است اما گویا هیچ منبع دیگری برای تولید برق وجود ندارد، زیرا بلافاصله پس از دستور توقف استفاده از مازوت، خبر از خاموشی به میان آمده است. این بدان معناست که وضعیت کمبود برق و کمبود گاز در کشور اسفناک است و مردم باید خود را برای یک زمستان سخت آماده کنند. زمستانی که مستقیماً به دلیل ناکارآمدی مسئولان رقم خورده است.

علل اصلی قطعی برق ایران

قطع برق در ایران به دلایل مختلفی رخ می‌دهد که شامل افزایش مصرف برق، کاهش منابع تولیدی، فرسودگی زیرساخت‌ها، و کاهش منابع آبی به‌ویژه در نیروگاه‌های برق‌آبی است. این عوامل به همراه تغییرات آب‌وهوایی و خشکسالی‌های متوالی، شرایطی را ایجاد کرده که مدیریت پایدار انرژی را دشوارتر کرده و باعث خاموشی‌های مکرر می‌شود.

یکی از مهم‌ترین دلایل افزایش مصرف برق، رشد جمعیت و توسعه صنایع و زیرساخت‌هاست که منجر به تقاضای بیشتری برای انرژی شده است. استفاده بیش‌ازحد از وسایل برقی، به‌ویژه در فصول گرم، فشار بیشتری بر شبکه برق وارد می‌کند. این افزایش مصرف در شرایطی رخ می‌دهد که برخی از زیرساخت‌ها و نیروگاه‌های کشور قدیمی و نیازمند نوسازی‌اند. تجهیزات قدیمی راندمان پایین‌تری دارند و هدررفت انرژی در آن‌ها بیشتر است، که بر میزان برق قابل عرضه اثر منفی می‌گذارد.

کاهش منابع تولیدی به دلیل عدم سرمایه‌گذاری کافی در تولید و توسعه نیروگاه‌های جدید نیز عاملی مهم است. محدودیت بودجه و کمبود سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های انرژی موجب شده که بسیاری از نیروگاه‌های برق‌آبی، بادی و خورشیدی توسعه نیابند یا کارایی لازم را نداشته باشند. این مسئله در نیروگاه‌های برق‌آبی که وابستگی مستقیم به منابع آبی دارند، شدیدتر است. کاهش بارش‌ها و خشکسالی‌های پی‌درپی باعث کاهش تولید برق در این نیروگاه‌ها شده است.

خشکسالی‌های مداوم و تغییرات آب‌وهوایی نیز بحران انرژی را تشدید می‌کنند. خشکسالی‌های گسترده و کاهش سطح ذخایر آبی در کشور باعث کاهش تولید انرژی در نیروگاه‌های برق‌آبی شده و نیاز به جایگزینی آن با دیگر منابع را افزایش داده است. از آنجا که ظرفیت تولید نیروگاه‌های دیگر محدود است، این امر موجب بروز خاموشی‌های پی‌درپی شده است.

در حال حاضر نیروگاه‌های سیکل ترکیبی با مجموع ظرفیت ۳۵هزار و ۷۹۵مگاوات افزون بر ۳۸.۵درصد ظرفیت منصوبه نیروگاهی کشور را به خود اختصاص داده‌اند. نیروگاه‌های گازی با ظرفیت ۲۴هزار و ۲۰۲مگاوات سهم ۲۶درصدی و نیروگاه‌های بخاری نیز با ظرفیت ۱۵هزار و ۸۲۹مگاوات، بیش از ۱۷درصد ظرفیت نصب‌شده نیروگاه‌های کشور را بر عهده دارند.

در این میان نیروگاه‌های برقابی نیز با ظرفیت ۱۲هزار و ۱۴۴مگاوات بیش از ۱۳درصد ظرفیت نیروگاه‌های کشور را به خود اختصاص داده‌اند و نیروگاه‌های تولید پراکنده با ظرفیت ۲هزار و ۴۸۵مگاوات، نیروگاه‌های تجدیدپذیر با ظرفیت هزار و ۱۴۱مگاوات، نیروگاه اتمی با ظرفیت هزار و ۲۰مگاوات و واحدهای دیزلی نیز با ظرفیت ۴۰۸مگاوات در مجموع سهم ۵‌درصدی از ظرفیت منصوبه نیروگاه‌های کشور را تشکیل می‌دهند.همچنین هم‌اکنون ۷۵درصد از مشترکان زیر الگو، ۱۵درصد تا ۱.۵برابر بالاتر از الگو، ۸درصد تا ۲.۵برابر بالاتر از الگو و تنها ۲درصد بیش از ۲.۵برابر الگو برق مصرف می‌کنند. گروه اول که ۷۵درصد از مشترکان را دربرمی‌گیرد، ۵۵درصد و گروه دوم که ۱۵درصد از مشترکان را شامل می‌شود، ۲۰درصد از مصرف برق کشور را به خود اختصاص می‌دهند. همچنین ۱۷درصد از برق کشور را ۸درصد از مشترکانی مصرف می‌کنند که در پله تا ۲.۵برابر الگو قرار دارند و در نهایت ۸درصد از برق کشور به ۲درصد فوق پرمصرف جامعه تعلق دارد. مجموع ۷۵درصد از مشترکانی که کمتر از الگو مصرف می‌کنند، ۵۵درصد از مجموع برق مصرفی کشور را به خود اختصاص می‌دهند.

راهکارهای حل بحران خاموشی

با توجه به این مشکلات، راهکارهایی برای جلوگیری از قطع برق و بهبود وضعیت انرژی مطرح شده‌اند. یکی از راهکارها ارتقای زیرساخت‌های شبکه برق است. به‌روزرسانی و نوسازی نیروگاه‌ها و خطوط انتقال برق می‌تواند بازدهی سیستم را افزایش داده و از هدررفت انرژی جلوگیری کند. در این مسیر، حمایت از سرمایه‌گذاری‌های بخش خصوصی و جذب سرمایه‌های خارجی نیز می‌تواند به توسعه ظرفیت‌های تولیدی کشور کمک کند.

بهینه‌سازی مصرف انرژی و ترویج فرهنگ صرفه‌جویی نیز از جمله راهکارهای مهم در مقابله با بحران انرژی است. تشویق مردم به استفاده بهینه از وسایل برقی و اعمال تعرفه‌های تصاعدی برای مصرف بالا می‌تواند از مصرف بی‌رویه جلوگیری کرده و میزان مصرف انرژی را کاهش دهد. در کنار این، آموزش و آگاهی‌بخشی به مردم درباره مدیریت مصرف انرژی و استفاده از روش‌های پایدار می‌تواند به فرهنگ‌سازی مصرف بهینه کمک کند.

استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر همچون انرژی خورشیدی و بادی نیز راهکار مهمی برای کاهش فشار بر شبکه برق است. ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی خود از ظرفیت مناسبی برای تولید انرژی خورشیدی برخوردار است. افزایش سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در سبد انرژی کشور می‌تواند به کاهش وابستگی به منابع سنتی کمک کند.

با توجه به اهمیت مدیریت بهینه منابع انرژی و تأثیرات اقتصادی و اجتماعی قطع برق، تمرکز بر توسعه زیرساخت‌ها، ترویج فرهنگ صرفه‌جویی و استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر از مهم‌ترین اقداماتی است که می‌تواند به بهبود وضعیت انرژی در کشور و جلوگیری از خاموشی‌های گسترده کمک کند.