دیروز و بعد از اعلام آتش‌بس لبنان و اسراییل نیروهای تحریرالشام حمله به شهرهای تحت کنترل بشار اسد را آغاز کردند. گروهک تحریرالشام که در شمال سوریه قرار دارد توانسته گروه های دیگر همچون «صقور الشام»، «جیش الشمال»، «حزب اسلامی ترکستان»، «اجناد قوقاز»، «کتیبه الرحمان» و «جیش العزه» را وارد ائتلاف با خود کند. تحریرالشام که بنیان های فکری آن را رهبران القاعده در سوریه تشکیل می دهند با آغاز جنگ داخلی در این کشور به «جبهه النصره» تغییر نام داد. محمد الجولانی سرکرده این گروه هم‌اکنون در ادلب حضور دارد.
این گروه در فاصله حدود ۱۲۰ کیلومتری مرز شمالی، استان ادلب واقع شده که آخرین پایگاه مهم اسلامگرایان مسلح مخالف اسد است. از سال ۲۰۱۵ که نیروهای دولتی کنترل این استان را از دست دادند، ادلب در اختیار چندین گروه رقیب مخالف قرار گرفته است. در حال حاضر، بخش اعظم ادلب در اختیار «هیئت تحریر شام»، قرار دارد.
ناظران سیاسی می گویند تحریر الشام بعد از جنگ اسرائیل و حزب الله لبنان، به این نتیجه رسیدند که حزب الله توان نظامی خود را در لبنان متوجه جنگ در غزه کرده و اسرائیل نیز تا حد زیادی توانسته کادرهای مرکزی این حزب را ترور کند. از این رو آنها قادر به حرکت به سوریه و تقابل با تحریرالشام نخواهند بود.
نقشه فعلی پیشروی نیروهای تحریرالشام
این در حالی است که پس از شکست داعش در سوریه، تلاش دیپلماتیک موثری برای ایجاد نظامی سیاسی با ثبات در این کشور انجام نشد و دولت سوریه نتوانست حمایت های ترکیه از تحریرالشام را متوقف کند. این در حالی است که عمده نیروهای تحریرالشام از استان های مسلمان نشین چین و مشخصا از اویغورها ساکن ایالت سین‌کیانگ یا تُرکستان شرقی در شمال غرب کشور چین به سوریه منتقل و به تحریرالشام پیوستند.
هیئت تحریر الشام در هفته‌های اخیر حملات خود را علیه نیروهای دولتی سوریه در مناطق مختلف، از جمله حلب، افزایش داده است. به عنوان مثال، در اوت ۲۰۲۳، هفت عضو این گروه در حمله نیروهای دولتی سوریه در حلب کشته شدند. اسرائیل نیز همچنان حملات هوایی به مواضع نیروهای محورمقاومت در سوریه را ادامه داد تا از گسترش نفوذ مقاومت در نزدیکی مرزهای خود جلوگیری کند. چه آنکه حسن عبدالغنی، از فرماندهان ارشد تحریر الشام روز گذشته گفت «پس از رصد تجمعات نیروهای سوریه، عملیات بازدارندگی تجاوز را اعلام می‌کنیم. هدف این عملیات نظامی، درهم‌شکستن طرح‌های ارتش سوریه از طریق وارد کردن ضربه پیش‌دستانه و حساب‌شده به مواضع شبه‌نظامیان است.»
کارشناسان می گویند در حال حاضر، سوریه به چهار بخش مختلف تقسیم شده که یا تحت کنترل بشار اسد هستند یا گروه‌های مسلح مختلف و نهادهای خودخوانده با ایدئولوژی‌ها و وابستگی‌های متفاوت بر آنها تسلط دارند. تحرکات نظامی فعلی در سوریه بی ارتباط با نقش کشورهای همسایه سوریه هم نیست.
در سال ۲۰۱۷، ترکیه که مخالف دولت سوریه بود، همراه با متحدان سوریه یعنی روسیه و ایران، در مذاکراتی در آستانه، پایتخت قزاقستان، به توافقی برای ایجاد مناطق کاهش تنش از جمله ادلب دست یافتند. هدف از این توافق، کاهش شدت درگیری‌ها بود. در سال بعد، روسیه و ترکیه برای ایجاد یک منطقه حائل غیرنظامی در استان ادلب به توافق رسیدند تا نیروهای دولتی را از شورشیان مستقر در این منطقه جدا کنند.
ترکیه در سال ۲۰۱۷ گروه‌های شبه‌نظامی تحت حمایت خود را زیر عنوان «ارتش ملی سوریه» گرد هم آورد. این گروه‌ها پیش از آن به نام ارتش آزاد سوریه شناخته می‌شدند. ارتش ملی سوریه شامل گروه‌هایی است که مستقیماً با ارتش یا سازمان اطلاعات ترکیه در ارتباط هستند، مانند تیپ سلطان مراد، و همچنین گروه‌هایی که با اخوان المسلمین و قطر پیوند دارند.
باید دید در روزهای آینده نیروهای دولتی سوریه خواهند توانست از پیشروی نیروهای تحریرالشام به حلب جلوگیری کنند یا نه؟ اخبار تایید نشده حاکی از آن است که شورشیان در چند کیلومتری حلب هستند.
تحریر الشام سوریه چه کسانی هستند؟
تحریر الشام، که به طور کامل به عنوان “هیئه تحریر الشام” شناخته می‌شود، یک گروه مسلح در سوریه است که در سال ۲۰۱۷ تأسیس شد. این گروه از ادغام چندین گروه مسلح دیگر، از جمله جبهه النصره، تشکیل شد. جبهه النصره که خود شاخه‌ای از القاعده در سوریه بود، در سال‌های گذشته برای فاصله گرفتن از این سازمان مادر و جلب حمایت‌های بیشتر داخلی و بین‌المللی، تغییراتی در نام و ساختار خود ایجاد کرد. تحریر الشام در مناطق شمال غربی سوریه، به ویژه در استان ادلب، فعال است و یکی از بازیگران اصلی جنگ داخلی سوریه به شمار می‌آید.
تاریخچه و تشکیل
تحریر الشام به عنوان تلاشی برای ادغام گروه‌های مسلح اسلام‌گرا و ایجاد یک جبهه واحد علیه دولت سوریه تأسیس شد. این گروه شامل اعضای چندین سازمان دیگر مانند نورالدین زنکی، جیش‌الاسلام و احرار الشام بود. با این حال، بسیاری از این گروه‌ها پس از مدتی از تحریر الشام جدا شدند یا منحل گردیدند.
ایدئولوژی
تحریر الشام ایدئولوژی سلفی-جهادی را دنبال می‌کند، اما تلاش کرده است که تصویری مستقل از القاعده و دیگر گروه‌های مشابه ارائه دهد. این گروه هدف خود را برپایی یک حکومت اسلامی بر اساس شریعت در سوریه اعلام کرده است، هرچند که در برخی موارد برای جلب حمایت‌های مردمی، مواضع خود را تعدیل کرده است.
ساختار و رهبری
رهبر اصلی تحریر الشام “ابومحمد الجولانی” است که پیشتر به عنوان فرمانده جبهه النصره شناخته می‌شد. الجولانی نقش کلیدی در هدایت این گروه و حفظ قدرت آن در برابر چالش‌های داخلی و خارجی ایفا کرده است. ساختار تحریر الشام شامل بخش‌های نظامی، امنیتی و اداری است و تلاش می‌کند تا کنترل مناطق تحت سلطه خود را به صورت سیستماتیک حفظ کند.
عملکرد در جنگ داخلی سوریه
تحریر الشام یکی از قوی‌ترین گروه‌های مخالف دولت سوریه است که در جریان جنگ داخلی این کشور نقش مهمی ایفا کرده است. این گروه علاوه بر نبرد با نیروهای دولتی، با گروه‌های مسلح دیگر نیز وارد درگیری شده است. به ویژه، تنش‌ها میان تحریر الشام و سایر گروه‌های مخالف مانند داعش و ارتش آزاد سوریه، از چالش‌های اصلی این گروه به شمار می‌آید.
واکنش‌ها و جایگاه بین‌المللی
تحریر الشام از سوی بسیاری از کشورها، از جمله ایالات متحده و روسیه، به عنوان یک سازمان تروریستی شناخته شده است. این موضوع باعث شده تا این گروه در تأمین منابع مالی و تسلیحاتی با مشکلاتی مواجه باشد. با این حال، تحریر الشام توانسته است از طریق کنترل منابع محلی، جمع‌آوری مالیات و دریافت کمک‌های غیرمستقیم، فعالیت‌های خود را ادامه دهد.
