منظومه رفتاری امام حسین (ع) الگویی برای خانواده

حجت‌الاسلام والمسلمین حسن شیرزاد کمانگر، پژوهشگر پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن در خصوص الگوی رفتاری امام حسین (ع) با خانواده، اظهار کرد: خانواده عضو کوچکی از جامعه و درتعالیم اسلامی از جایگاه مهمی در اثرگذاری رشد مادی و معنوی زندگی فردی و اجتماعی دارد و این در صورتی است که روابط درست عقلانی، منطقی و اخلاقی وجود داشته باشد.

وی ادامه داد: هر انسانی براساس آداب، رسوم، اعتقادات و باور‌های خودش، دارای روابط خاص خواهد بود ولی کسی که مسلمان است، چون معتقد است اسلام دینی جامع، جاودانه و دارای برنامه‌ها برای زندگی است باید روابط خودش را براساس آنها تنظیم کند.

این پژوهشگر اظهار کرد: اسلام با وجود دارا بودن آموزه‌های ارزشمند برای سبک زندگی از الگو‌هایی سخن می‌گوید که با نگاه و همراهی با آنان می‌توان مسیر پرپیچ و خم زندگی را با احساسی اطمینان و آرامش پیمود و با الگوپذیری از این انسان‌های کامل رفتار مناسب در زندگی به خصوص با خانواده داشت و می‌توان زندگی سعادت بخش و مورد رضایت خداوند را فراهم کرد.

وی تصریح کرد: امام حسین (ع) به عنوان انسان کامل، در فراز و نشیب زندگی رفتار و روابط گوناگون با خانواده خود داشت که می‌تواند همانند آیینه‌ی تمام نمای انسان کامل باشد و مسیر صحیح را در رفتار با خانواده نشان دهد و با الگو قرار دادن آن در گفتار و عمل در خانواده، زندگی پر از آرامش را رقم زد و فرجام سعادتمندی را فراهم کرد.

شیرزاد بیان کرد: الگو در لغت فارسی به معنای مدل، سرمشق، شخص یا چیزی که معیار و نمونه برای دیگران است و در لغت عربی از آن به اسوه و قدوه، تعبیرشده و هر دو واژه‌ی آن در قرآن به کار رفته است؛ داشتن الگو در همه زمینه‌ها، کمک بزرگی به ارتقای کمی و کیفی زندگی در استفاده بهینه از امکانات و فرصت‌ها کرده وکمترین دغدغه‌ها را برای رسیدن به اهداف عالی فراهم می‌کند.

وی عنوان کرد: از آنجا که خاستگاه همه کردار‌های آدمی اندیشه یا گرایش اوست که در صورت سالم ماندن آن دو، در تأمین سعادت خود مشکلی ندارد. رهبران الهی به ویژه دودمان علوی (ع) هم مسئولیت هدایت اندیشه امّت را و هم رهبری پویندگی جامعه را بر عهده دارند.

این استاد حوزه و دانشگاه اضافه کرد: پیامبر (ص) فرمودند: فرزندم حسین (ع) چراغ هدایت و کشتی نجات است «إنّ الحسین بن علیٍّ فی السّماء أکبر منه فی الأرض فإنّه لمکتوبٌ عن یمین عرش الله مصباح هدًی و سفینه نجاهٍ»؛ یعنی هنگامی که به کاری نیاز دارید، آن حضرت شما را از دریای طوفنده رهایی داده و به ساحل امن می‌رساند و زمانی که محتاج اندیشه‌اید، او رهنمای باور‌های شماست.

وی یادآور شد: پیامبر اکرم (ص) درباره امام حسین (ع) فرمودند: کسی که دوست دارد به محبوب‌ترین اهل زمین در نزد آسمانیان را نگاه کند پس به حسین نظر نماید؛ و در زمین هم وقتی به رفتار آن حضرت نگاه می‌کنیم اورا شخصیتی می‌بینیم که در همه مواقع برای خانواده ارج می‌نهد و تا جایی که امکان دارد در دفاع و صیانت از حقوق آنان کوتاهی نمی‌کند.

نمونه‌هایی از رفتار امام حسین (ع) با خانواده 

شیرزاد اظهار کرد: در تعالیم اسلامی علاوه بر آثار و فلسفه تشکیل خانواده از قبیل برخورداری از آرامش، الفت و محبت، تأمین نیاز‌های جنسی، تولید مثل و بقای نسل، راهکار‌هایی را برای تحقق آن از جمله الگوگیری از زندگی انسان‌های کامل برای رسیدن آسان به این اهداف مطرح شده است و امام حسین (ع) به اعتبار جایگاه و مواجه شدن با فراز و نشیب زندگی یکی از بهترین الگو‌ها در رفتار با خانواده است.

پرداخت حقوق

این پژوهشگر قرآنی بیان کرد: اهتمام به پرداخت حقوق خانواده از جمله همسر پیش از درخواست او امری ارزشمند است که در جلب اعتماد و محبت او اثر گذار خواهد بود از جمله حقوق واجب همسر پرداخت مهریه او است که متاسفانه از سوی برخی افراد مورد بی توجهی قرار می‌گیرد؛ اما اگر شوهری بتواند در آغاز زندگی مشترک مهریه همسرش را به او پرداخت کند زمینه فراهم کردن امکانات و رفاهیات زندگی از سوی همسر براساس سلیقه خودش به وجود خواهد آمد و در این حوزه امام حسین (ع) مهریه همسر را زود هنگام می‌پرداخت و به حقوق طبیعی و مشروع آن احترام می‌گذاشت.

وی افزود: جابر از امام باقر (ع) نقل می‌کند: عدّه‌ای بر امام حسین (ع) وارد شدند؛ ناگاه فرش‌های گران قیمت و پشتی‌های فاخر و زیبا را در منزل آن حضرت مشاهده کردند. گفتند:‌ای فرزند رسول خدا! ما در منزل شما وسایل و چیز‌هایی مشاهده می‌کنیم که ناخوشایند ماست. حضرت فرمود: «إنّا نَتَزَوّجُ النِّساءَ فَنُعطیهِنَّ مُهُورَهُنَّ فَیَشتَرینَ بِها ما شِئنَ، لَیسَ لَنا فیهِ شی» از ازدواج، مهریه زنان را پرداخت می‌کنیم و آنها هر چه دوست داشتند، برای خود خریداری می‌کنند. هیچ یک از وسایلی که مشاهده کردید، برای ما نیست.

دعوت به صبر

شیرزاد گفت: صبر به عنوان ابزاری بسیار نقش آفرین در عرصه‌های گوناگون زندگی در تعالیم اسلامی مورد اهتمام قرار گرفته است و از آن به منزله سر انسان و بالی برای صعود اهل ایمان تعبیر شده و قرآن به عنوان کتاب زندگی، مومنان را به کمک گرفتن از آن دعوت کرده است و این نشان می‌دهد که هیچ طاعت و اجتناب از معصیت و واکنش صحیح در برابر بلا‌ها و رسیدن به اهداف مگر در سایه صبر تحقق نخواهد یافت.

وی بیان کرد: امام حسین (ع) به عنوان الگوی زندگی به موضوع صبر بسیار توجه داشتند و در رفتار با خانواده به آن سفارش می‌کردند؛ روایت شده است که امام (ع) در شب قبل از شهادتشان فرمودند: خواهرم، از خدا صبر بخواه و بدان که اهل زمین می‌میرند و اهل آسمان نمی‌مانند و هر چه جز وجه اللَّه هالک است، هم او که خلق را به قدرت خود آفریده و مردم زنده شوند و برگردند و او تنها بماند، جدم به از من بود و پدرم به از من بود و مادرم به از من بود، هر مسلمانی را به رسول خدا (ص) همدردی باید. سپس فرمود: خواهر جان، با تو سوگندی دارم بر آن وفا کن، چون کشته شدم، گریبان بر من مدر و چهره بر من مخراش و بر من وای وای مگو.

بیان واقعیت‌ها به خانواده

شیرزاد افزود: کسی که به عنوان پدر، مدیریت خانواده را به عهده دارد در مواجه با سختی‌ها باید خانواده را در جریان قرار دهد و آنان را برای تحمل و تدبیر آماده کند. امام حسین (ع) در آخرین ساعات عمر مبارک خویش، در خطاب به زنان اهل بیت خود فرمود: «ای سکینه،‌ای فاطمه،‌ای زینب،‌ای امّ کلثوم، خداحافظ. پس دختر گرامیش سکینه صدا زد: پدر آماده‌ی مرگ شده‌ای؟ فرمود: چگونه آماده نشود کسی که یار و یاوری ندارد. گفت: پدر جان ما را به حرم جدّمان برگردان. حضرت فرمود: هیهات! اگر مرغ «قطا» را آرام می‌گذاشتند، می‌خوابید. زنان با صدای بلند به گریه افتادند. امام حسین (ع) درخطاب به ام کلثوم فرمود:‌ای خواهرم تو را به خوبی‌ها سفارش می‌کنم و من رهسپار مبارزه با این دشمنان هستم.

وی اضافه کرد: از حضرت زین العابدین (ع) روایت شده است که فرمود: پدرم در روزی که کشته شد، در حالی که خون‌ها از بدنش می‌جوشید من را به سینه چسبانید و فرمود: «ای پسرم، از من حفظ کن دعایی را که فاطمه صلوات الله علیها من را تعلیم داد و رسول الله (ص) او را تعلیم کرده بود و جبرئیل به پیامبر در حاجت‌ها و امور مهم و غم و غصه‌ها تعلیم داده بود و همچنین در امور مهمی که از آسمان نازل می‌شود و کار‌های بزرگ و سهمگین؛ فرمود بخوان: بحق یس والقرآن الحکیم، و بحق طه و القرآن العظیم، یا من یقدر علی حوائج السائلین، یا من یعلم ما فی الضمیر، یا منفّس ان المکروبین، یا راحم الشیخ الکبیر، یا رازق الطفل الصغیر، یا من لا یحتاج الی التفسیر، صلی علی محمد و آل محمد و افعل بی کذا و کذا».

این پژوهشگر قرآنی اظهار کرد: این رفتار امام حسین (ع) به ما می‌آموزد هنگام سختی‌ها تا جایی که امکان بازگو کردن برای خانواده وجود دارد لازم است گفته شود تا آنان به درستی از موقعیت پدر با خبر باشند و بتوانند به درستی خود را آماده برنامه‌ریزی و تحمل ناگواری با حفظ عزت و کرامت نفس خود کنند و در راستای اهداف پدر گام بردارند.

اظهار محبت

وی عنوان کرد: زن کانون احساسات و عواطف است و مرد باید او را درک کرده و روابط خودش را با او برچنین حالات و صفاتی تنظیم کند و از اظهار هرگونه محبت که عنصر مهمی در جذب همسر است دریغ نورزد همان طوری که پیامبر اکرم (ص) فرموده است: «قَوْلُ الرَّجُلِ لِلْمَرْأَهِ إِنِّی أُحِبُّکِ لَا یَذْهَبُ مِنْ قَلْبِهَا اَبَداً»؛ اگر مرد به همسرش بگوید تو را دوست دارم، اثر این کلام محبت‌آمیز هیچ‌گاه از قلب او بیرون نمی‌رود.

شیرزاد یادآور شد: رباب، یکی از همسران امام حسین (ع) و دارای دو فرزند به نام سکینه و عبدالله (علی اصغر) است که حضرت در خطاب به او این چنین اظهار محبت کرده و می‌فرماید: به جانت سوگند! خانه‌ای را دوست دارم که سکینه و رباب در آن حضور داشته باشند. آنان مورد علاقه من هستند و بیشترین اموال خویش را برایشان هزینه می‌کنم و در این کار، جای سرزنش هیچ نکوهش‌گری وجود ندارد، از سویی رباب هم شایستگی خود در اظهار محبت به شوهرش امام حسین (ع) را به اوج رساند در سفر کربلا با فرزندانش همراه امام بود و پس از شهادت آن حضرت نیز وفاداریش را به زبان شعر و عمل نشان داد.

این پژوهشگر تاکید کرد: روایت شده که عبیدالله بن عتبه می‌گوید: نزد حسین بن علی (ع) بودم که علی بن حسین (ع) وارد شد. حسین (ع) او را صدا زد، در آغوش گرفت و به سینه چسبانید، میان دو چشمش را بوسید و سپس فرمود: پدرم به فدایت باد، چقدر خوشبو و زیبایی»؛ از این رفتار امام حسین (ع) می‌توان اهمیت اظهار محبت را فهمید، زیرا اگر همسر و فرزندان، محبت را در خانه احساس کنند و فضای خانه را آکنده از مهر و محبت ببینند اعتماد آنان به پدرخانه زیاد خواهد شد و دیگر از خانه‌های خود خارج نمی‌شوند تا به دامان بیگانگان پناه ببرند.

توجه و تشویق به کار‌های خوب

وی بیان کرد: پدر به خاطر اشتغال و تلاش برای تامین نیاز‌های منزل، نمی‌تواند نسبت به عملکرد‌های همسر و فرزندانش بی‌توجه باشد او باید کار‌های روزانه خود را طوری تنظیم کند که فرصت در کنار خانواده بودن را فراهم کند؛ زیرا توجه به عملکرد همسر و فرزندان و داشتن واکنش مناسب، اثر ارزشمندی در تشویق به انجام خوبی‌ها و بازدارندگی از اعمال نادرست خواهد داشت و سزاوار نیست که مرد در برابر تلاش و زحمات همسر و فرزندان بی تفاوت باشد و احیانا رفتار نسنجیده‌ای داشته باشد.

شیرزاد یادآور شد: امام سجاد (ع) فرمود: «من به بیماری شدیدی مبتلا شدم. پدرم بربالینم آمد و فرمود:چه خواسته‌ای داری؟ عرض کردم: دوست دارم از کسانی باشم که درباره آنچه خداوند برایم تدبیر کرده، نپرسم؟ پدرم در مقابل این جمله به من آفرین گفت و فرمود: تو مانند ابراهیم خلیلی؛ به هنگام گرفتاری جبرئیل نزدش آمد و پرسید: از ما کمک می‌خواهی؟ او در جواب فرمود: (درباره آنچه پیش آمده) از خداوند سؤال نمی‌کنم. خداوند مرا کافی است و او بهترین وکیل است.»

وی تصریح کرد: از حضرت امام محمد باقر (ع) روایت شده است:، چون پدرم را وقت وفات رسید، مرا به سینه خود چسبانید و فرمود:‌ای فرزند گرامی! تو را وصیّت می‌کنم. با آن چه وصیّت کرد مرا پدرم در هنگام شهادت خود و گفت که پدرش او را وصیّت کرده بود که: بپرهیز از ستم بر کسی که یاوری بر تو به غیر از خدا نداشته باشد.

این پژوهشگر قرآنی در پایان گفت: مردی که الگو رفتاری او در فراز و نشیب زندگیش امام حسین (ع) باشد در رعایت حقوق، اظهار محبت، گفتن واقعیت‌ها، دعوت به صبر و توجه و تشویق به خوبی‌ها روابطی گرم و صمیمی را در فضای خانه عطرآگین کرده و از زندگی آمیخته با روحیه بندگی و رضایت الهی لذت برده و فرجام سعادتمندی را برای خود و خانواده‌اش فراهم خواهد کرد.

منبع: ایسنا