ایران به دنبال کدام آتش‌بس است؟

فرهیختگان: ریاض، مقصد بعدی سفرهای منطقه‌ای عباس عراقچی بود. وزیرخارجه ایران روز گذشته به عربستان رفت و همان ابتدا گفت هدف اول و اصلی سفر رایزنی در مورد تحولات منطقه و تحولاتی است که در لبنان و غزه صورت گرفته است. سفر به عربستان یک تفاوت با دیگر سفرهای مقامات دیپلماتیک به کشورهای منطقه دارد و آن هم این است که تقریبا دوسال از عادی‌سازی روابط ایران و عربستان می‌گذرد و روابط همچنان در حال افزایش است.

وزیرخارجه اما در سفر خود به این موضوع اشاره کرد که محوراصلی سفر فعلا مسائل منطقه است و برای تقویت روابط دوجانبه سفر دیگری انجام خواهد شد. امری که این گزاره را پررنگ می‌کند که چهارچوب اصلی سفرهای منطقه‌ای، رسیدن به یک طرح آتش‌بس برای جلوگیری از افزایش تنش‌ها در منطقه است. در همین چهارچوب نیز عربستان، مقصد مهمی به شمار می‌رود؛ چراکه پیش از شروع عملیات طوفان الاقصی، عربستان در حال عادی‌سازی روابط با رژیم بود اما شروع این عملیات و فشار کشورهای عربی این موضوع را به تعویق انداخته است.

اما حالا عربستان ازجمله کشورهای منطقه است که نگران افزایش تنش‌ها در منطقه با محوریت عربستان شده و در این راستا طرح  آتش‌بسی روی میز گذاشته است. نقش‌آفرینی ایران برای به نتیجه رسیدن طرح توافق آتش‌بس آن هم بعد از دفاع مشروع ایران، یک پیام واضح بین‌المللی دارد و آن هم این است که ایران قصد ندارد تنش‌های منطقه‌ای را افزایش دهد و ترجیح این است که از مسیر دیپلماتیک شرایط منطقه‌ را کنترل کند. بخش زیادی از این موضوع البته به خواست کشورهای عربی و پذیرش آمریکایی‌ها برمی‌گردد. در سمت دیگر ماجرا نیز سفرهای منطقه‌ای وزیرخارجه ایران نشان می‌دهد، ایران قصد ندارد اجازه دهد صهیونیست‌ها با پشتیبانی آمریکایی‌ها، منطقه را دچار تغییر و تحول کنند و نظم آن را به هم بزنند.

علیرضا مجیدی، کارشناس مسائل خاورمیانه معتقد است الان موضع کشورهای عربی در مورد آتش‌بس بسیار مهم است و این رایزنی‌ می‌تواند در رسیدن به آن تعیین‌کننده باشد. سیدرضا صدرالحسینی هم به این موضوع اشاره کرد که به نظر نمی‌رسد چیزی در دستور کار وزیرخارجه در مورد واکنش ایران به پاسخ احتمالی رژیم باشد؛ چراکه ایران موضع‌ خود را شفاف بیان کرده است. در ادامه مشروح گفت‌وگو با کارشناسان به بهانه سفر وزیر خارجه به عربستان را از نظر می‌گذرانید. 

   علیرضا مجیدی: جدی‌ترین ایده برای آتش‌بس چیست؟

علیرضا مجیدی معتقد است عربستان زمانی که توافق با ایران در پکن را امضا کرد، مهم‌ترین هدف از احیای این روابط را محقق کرد و گفت: «از حدود دو سال پیش، سفارت عربستان فعال شد. در ادامه سفارت عربستان هم برای توسعه روابط اقدام کرد اما واقعیت این است مهم‌ترین هدفی را که عربستانی‌ها از احیای رابطه با ایران داشتند، به زعم خود همان اول در پکن محقق کردند و لذا‌ انگیزه جدی، برای توسعه روابط به‌عنوان یک کار فوری نداشتند و از توسعه روابط به صورت معمول حمایت می‌کنند اما در اولویت‌شان‌ نبود. اولویت آنها این بود که تهدید امنیتی از جانب ایران متوجه آنها نباشد و این در پکن محقق شد. فراتر از آن، از توسعه روابط حمایت می‌کنند اما توسعه روابط با ایران برای آنها چیزی شبیه توسعه روابط با الجزایر است و حتی شاید از آن هم کمتر؛ چراکه الجزایر یک بعد عربی هم برای آنها دارد. اینکه بگوییم از آنجا به بعد این پرونده برای آنها موضوعیت جدی داشته، این‌طور نبوده است اما در مجموع این دوسال، سفارت عربستان در تهران و کنسولگری ما در ریاض و جده فعال شده و سطحی از رایزنی‌ها انجام می‌شود اما اگر بخواهیم بگوییم روابط حسنه است، به نظر هنوز محل تشکیک است.»

موضع‌کشورهای عربی در مورد آتش‌بس برای آمریکا مهم است

مجیدی به این موضوع اشاره کرد که در حال حاضر موضع‌ کشورهای عربی برای برقراری آتش‌بس بسیار اهمیت دارد و جدی‌ترین ایده طرح ابتکار خلیجی است و گفت: «در حال حاضر موضع کشورهای عربی برای دستیابی به طرح آتش‌بس برای آمریکا بسیار مهم است. نکته دیگر آنکه برای خود اسرائیل هم بحث ایده فردای پس از عملیات در غزه موضوع مهمی است و الان جدی‌ترین ایده طرح ابتکاری خلیجی است که به حمایت از دولت خودگردان آمده. البته اسرائیل این را قبول نکرده ولی این موضوع الان خیلی جدی است و به این دلیل موضع کشورهایی مثل عربستان اهمیت زیادی دارد.»

هیچ کشوری جنگ فراگیر نمی‌خواهد

علیرضا مجیدی در مورد اینکه آیا بحث‌هایی در مورد پاسخ احتمالی رژیم به ایران مطرح خواهد شد یا خیر، گفت: «قطعا هیچ کشوری، ازجمله کشورهای منطقه و حتی رژیم‌صهیونی، آمریکا و چین، هیچ‌کدام جنگ فراگیر نمی‌خواهند ولی همه معتقدند الان ما در دوران‌ گذاریم و نظم در حال تغییر است و طبعا هرکس دوست دارد نظم را به سود خودش تغییر دهد. طبعا سطحی از تنش اگر نگوییم مطلوب است، حداقل نامطلوب نیست اما نمی‌خواهند تنش از سطحی فراتر برود و غیرقابل کنترل‌ شود. اینجا رایزنی خیلی مهم می‌شود.»

   سیدرضا صدرالحسینی: آتش‌بس فوری؛ مهم‌ترین محور سفر عراقچی

سیدرضا صدرالحسینی، کارشناس مسائل بین‌الملل در ابتدا به این موضوع اشاره کرد که سفر وزیر خارجه در راستای سیاست‌های نظام جمهوری اسلامی ایران به سمت برقراری و گسترش روابط با کشورهای همسایه است و گفت: «وزیر خارجه دولت چهاردهم نیز در این ارتباط از روزهای اول پس از کسب رای اعتماد از مجلس شورای اسلامی تمام تلاش خود را بر این مسئله معطوف کرد که بتواند با حضور مستقیم در کشورهای همسایه، اهداف سیاست کلان سیاست خارجی را پیش ببرد. با توجه به تجربیات عراقچی در مسئولیت‌های گذشته در حوزه سیاست خارجی به نظر می‌رسد او می‌تواند با استفاده از تجربیات خود و همکارانش در حوزه اهداف سیاست خارجی با سرعت بیشتری به نقطه مطلوب برسد. نکته مهم این است که شرایط کنونی منطقه و مواضع کشورهای همسایه در حوزه مسائل مشترک در هفته‌های اخیر می‌تواند مسیر رسیدن به اهداف سیاست خارجی جمهوری اسلامی را تسریع کند؛ چراکه دشمن مشترک همسایگان اقداماتی را علیه کشورهای غرب آسیا مانند فلسطین، لبنان و سوریه انجام داده است که هرگونه تأخیر در مورد اقدامات مشترک کشورهای همسایه و اسلامی در مورد جنایات رژیم‌صهیونیستی می‌تواند ضایعات جبران‌ناپذیری برای کشورهای منطقه ایجاد کند.» صدرالحسینی در مورد محورهای مهمی که در این سفر مطرح خواهد شد نیز گفت: «محورهای اساسی سفر عراقچی به عربستان موضوع آتش‌بس فوری و کمک‌رسانی به مردم آسیب‌دیده کشورهای فلسطین و لبنان است. در گفت‌وگوهای فی‌مابین مقامات دو کشور برگزاری اجلاس وزرای خارجه و سران کشورهای اسلامی به‌منظور اتفاق‌نظر در موارد یاد شده، از مسائل اصلی و کانونی گفت‌وگوهای عراقچی خواهد بود.»

حمله رژیم‌صهیونیستی به لبنان، فلسطین و سوریه؛ مهم‌ترین محور رایزنی‌های دیپلماتیک

صدرالحسینی به این موضوع اشاره کرد که از یک سال گذشته، تمام ظرفیت‌های دیپلماتیک ما متمرکز شده و حالا نیز سفر وزیرخارجه به عربستان در همین چهارچوب صورت گرفته و گفت: «به نظر می‌رسد همه ظرفیت‌های دیپلماتیک جمهوری اسلامی طی یک سال گذشته روی موضوع تضعیف اقتصاد رژیم‌صهیونیستی و همچنین حمایت از مردم غزه معطوف شده بود. در شرایط کنونی دستگاه سیاست خارجی در کنار تلاش‌های گذشته خود باید موضوع حملات جنایت‌کارانه رژیم‌صهیونیستی به سه کشور اسلامی فلسطین، سوریه و لبنان را مورد توجه ویژه قرار دهد و در این رابطه به سرعت در مجامع بین‌المللی از همه ظرفیت‌های حقوقی و سیاسی بهره برده شود و نیازمندی‌های آوارگان مسلمان این سه کشور باید به‌عنوان فوری‌ترین اقدام کشورهای اسلامی قلمداد و امدادرسانی به سرعت صورت بگیرد.»

ایران پیام خود در مورد اقدام‌های احتمالی رژیم را پیش از این اعلام کرده است

صدرالحسینی درباره اینکه آیا صحبت‌هایی در مورد پاسخ رژیم و اقدام ایران در این سفر مطرح خواهد شد یا خیر، گفت: «به نظر می‌رسد پیام‌های شفاف و قاطع جمهوری اسلامی در حفظ منافع ملی خود به همه کشورهای منطقه رسیده و آنان در طول ماه‌های پس از عملیات وعده صادق تاکنون، موقعیت جمهوری اسلامی را در حفظ صلح و آرامش در منطقه و جلوگیری از هرگونه اقدام برهم‌زننده منافع ملی ایران، کاملا روشن و شفاف درک کرده‌اند. در این سفر در صورتی وزیر خارجه در این موارد صحبت خواهد کرد که در مقام ابهام‌زدایی و رفع شبهات کشورهای مقصد باشد و در ارتباط با نوع دفاع از منافع ملی جمهوری اسلامی ممکن است گفت‌وگوهایی مطرح شود وگرنه شرایطی نیست که ابتدابه‌ساکن آقای عراقچی صحبتی در این رابطه بکند، چون همان‌طور که گفتم پیام ما رسیده و آنها به صورت شفاف و قاطع پیام ما را از ماه‌ها قبل گرفته‌اند.»