نقشه‌راه مراقبت از دانش‌آموزان

پس از آن رسیدیم به سامانه «نماد» یا همان نظام مراقبت‌های اجتماعی دانش‌آموزان؛ سامانه‌ای که چندی پیش امیر تجلی‌نیا، مدیرکل امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی وزارت آموزش‌وپرورش با بیان این‌که یک درصد از آسیب‌‌های اجتماعی رفتارهای پرخطرند، گفت: «برنامه نماد و آیین‌نامه قانون حمایت از اطفال و نوجوانان، آموزش‌وپرورش را مکلف کرده کلیه دانش‌آموزان مدارس دولتی و غیردولتی را از جهت تحصیلی و رفتاری مورد رصد و پایش قرار دهد که امسال بیش از شش‌میلیون و۶۰۰هزاردانش‌آموز غربال شده‌اند.»افزایش ناهنجاری‌‌‌های رفتاری در بین دانش‌‌آموزان که بنیان‌های جامعه را به مخاطره خواهد انداخت، مساله‌ای که علیرضا کاظمی، وزیر آموزش‌وپرورش را هم به تکاپو انداخته و می‌گوید: «براساس اطلس آسیب‌های اجتماعی نقشه‌راه راترسیم می‌‌کنیم و می‌گوییم در کدام نقطه دانش‌‌آموزان در معرض تهدید قرار دارند و این‌گونه آن مناطق را تحت کنترل قرار دهیم.»موضوعی که سیدعین‌ا…طیموری‌فرد،معاون پیشگیری و مراقبت در برابر آسیب‌ها ی اجتماعی وزارت آموزش‌وپرورش در گفت‌وگویی تفصیلی با جام‌جم از جزئیات و اهمیت این اطلس برای ما می‌گوید. 

آقای طیموری‌فرد، دانش‌آموزان بیشتر در چه مناطقی و با چه نوع آسیب‌های اجتماعی‌ مواجهند؟
مناطق براساس وضعیت خطرپذیری آسیب‌های اجتماعی، به مناطق درمعرض خطر و پرخطر تقسیم‌بندی می‌شوند که در مناطق پرخطر با آسیب‌های متأثر از فضای مجازی و اختلالات بهداشت‌روان همچون افسردگی، مشکلات ارتباطی با والدین، خشونت، طلاق والدین و… درگیر هستند. 

از اهمیت و چرایی اطلس آسیب‌های اجتماعی بگویید.
شناسایی آسیب‌ها و توزیع آن در سطح کشور به ماکمک می‌کندتا بدانیم کدام آسیب‌ها ودرکدام مناطق زمینه ظهوروبروز بیشتری دارند. دلایل چنین آسیب‌هایی بررسی و پس از آن آسیب‌شناسی، برنامه‌ریزی، کنترل و کاهش با توجه به بوم و فرهنگ آن استان در نظر گرفته می‌شود. تصمیم‌گیری ومقابله با آسیب‌های اجتماعی به داده‌های آماری نیاز دارد که در صورت فراهم‌شدن و بررسی آنها، کارشناسان می‌توانند برای کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی دانش‌آموزان برنامه‌ریزی اثربخشی داشته باشند. 
 
آیا مناطق بالای شهرکه ازنظراقتصادی واجتماعی هم سطح بالایی دارند،با آسیب‌های کمتری مواجه هستندیا نوع آسیب‌هایشان متفاوت است؟
نوع آسیب‌ها متفاوت نیست.برای مثال در آماربیکاری والدین، فقر شدید، اضطراب، تعارض و ناسازگاری با همسالان در مناطق کم‌برخوردار بیشتر است و در بعضی موارد مانند بیش‌فعالی و نقص توجه، اختلال یادگیری، طلاق والدین و ازدواج مجدد آنها ممکن است در مناطق دیگر بیشتر باشد. 

قرار است به خانواده‌ها و دانش‌آموزانی که در معرض آسیب‌ قرار دارند، چه کمکی ‌شود؟
برنامه‌های حوزه مشاوره و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی به‌ویژه برنامه ملی نماد، به جهت قابلیت‌های فنی و اجرایی، برنامه تحولی است که توانایی بالایی در پیشگیری، کنترل و کاهش آسیب‌ها و فوریت‌های روانی ــ اجتماعی دانش‌آموزان دارد. این برنامه شامل پنج فرآیند فعالیت‌های ارتقایی ــ غربالگری، شناسایی، تشخیص ــ اقدام مختصر ــ درمان ــ حمایت اجتماعی و ارجاع و مدیریت موردی است اما به‌دلیل چالش‌های مختلف درون و برون‌سازمانی که شامل طیفی از متغیرهای فنی، اجرایی و مالی است، موانع و محدودیت‌های زیادی را پیش‌رو دارد که در صورت رفع آنها می‌توان به استقرار یک برنامه و یک الگوی جامع فرآیندی در زمینه پیشگیری، کنترل و کاهش آسیب‌ها و فوریت‌های روانی ــ اجتماعی در جامعه آماری بیش از ۱۶میلیون دانش‌آموز کشور و خانوده‌هایشان امیدوار بود. همچنین براساس اطلاعات اخذشده مبتنی بر داده‌های سامانه «پایش آسیب‌های اجتماعی»، وضعیت خطرپذیری مدارس کشور در آسیب‌های اجتماعی مشخص و هرساله طبق نتایج حاصل از آن و براساس آمایش سرزمینی آموزش‌های مهارتی و خودمراقبتی ارائه می‌شود که با توجه به محدودیت منابع و امکانات، درصدی از دانش‌آموزان تحت پوشش این آموزش‌ها قرار می‌گیرند. آموزش‌ها شامل این موارد است: آموزش‌های مربوط به ارتقای دانش و مهارت‌های روانی ــ اجتماعی دانش‌آموزان، آموزش‌های مربوط به ارتقای دانش و مهارت‌های معلمان در خصوص نحوه آموزش راهکارهای ارتقای سلامت و پیشگیری از آسیب‌های روانی ــ اجتماعی به دانش‌آموزان و آموزش‌های مربوط به ارتقای دانش و مهارت والدین در خصوص تربیت فرزند سالم.
 
آیا برای خانواده‌هایی که نسبت به این کمک مقاومت می‌کنند هم برنامه‌ای دارید ؟ اصلا راهکاری برای توقف چرخه آسیب‌های اجتماعی در نظر گرفته‌اید؟
ارتقای سطح آگاهی و دانش خانواده‌ها در خصوص شناخت انواع آسیب‌های اجتماعی و علل و عوامل بروز آن شامل موارد زیر است: ارائه خدمات راهنمایی و مشاوره در خصوص اهمیت کمک به دانش‌آموزان نیازمند دریافت مداخلات روانی ــ اجتماعی و متذکرشدن آسیب‌هایی که در صورت عدم دریافت خدمات با آن مواجه خواهند شد و ارائه مداخلات مورد نیاز روانی ــ اجتماعی و حمایتی با محوریت و مشارکت خانواده. البته وزارت آموزش‌وپرورش، به‌منظور محافظت و مراقبت از کودکان و نوجوانان دانش‌آموز در برابر آسیب‌های اجتماعی و رفتارهای پرخطر، راهبردهایی را هم طراحی کرده است که برنامه‌ها و فعالیت‌ها نیز براساس این راهبردها تعریف شده‌اند. این راهبردها به‌طور مشخص، شامل توسعه مداخلات زودرس و مداخلات مبتنی بر دوره شیوع، تلفیق آموزش‌های پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی با کلاس درس و محتوای برنامه درسی، افزایش نرخ پوشش برنامه‌ها و فعالیت‌های پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی، توسعه مشارکت و همکاری مدارس، خانواده‌ها و محلات در نهضت فرهنگی ــ اجتماعی پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی، توجه همزمان به تقویت عوامل محافظت‌کننده و کاهش عوامل مخاطره‌آمیز (به‌منظور استقرار نظام مراقبت اجتماعی از دانش‌آموزان که فرآیند کاملی از غربالگری تا آموزش، درمان و حمایت‌های اجتماعی را شامل می‌شود) بوده است. 
 
درس و تحصیل یکی از مسیرهای رشد و ارتقای دانش‌آموزان به‌شمار می‌رود. برای کمک به دانش‌آموزان در معرض آسیب و خانواده‌هایشان که ‌به ترک‌تحصیل آنان هم منجر شده است چه تدابیری در نظر گرفته‌اید؟ 
برای این مساله هم تدابیری را در نظر گرفتیم ازجمله شناسایی و جذب کودکان بازمانده از تحصیل و کودکانی که ترک‌تحصیل کردند، پیگیری و بررسی دلایل بازماندگی و ترک‌تحصیل، ارائه خدمات روانی ــ اجتماعی، حمایت‌های اجتماعی به خانواده‌هایی که ناچار به این انتخاب شده‌اند از طریق برنامه نماد با همکاری دستگاه‌های دیگر ازجمله کمیته امداد جهت کمک به وضعیت معیشتی دانش‌آموزان و خانواده‌ها برای نگهداشت کودکان در مدرسه، جلوگیری از ترک‌تحصیل مجدد دانش‌آموز، رفع مسائل و مشکلات تحصیلی مثل دوری مسیر، خطرات و… از جمله این تدابیر است.