در سال ۲۰۲۴، گرما بر تیتر اخبار تغییرات اقلیمی تسلط یافت و این سال به‌عنوان گرم‌ترین سال ثبت‌شده در تاریخ به‌یادگار خواهد ماند، اما آنچه کمتر گزارش شده است، توزیع نابرابر این دما‌های خطرناک و رکوردشکن است.
برخی مناطق با موج‌های گرمای بی‌سابقه‌ای روبه‌رو هستند که تاب‌آوری انسانی و محیط‌زیستی را به حد نهایت خود می‌رساند، در حالی که سایر مناطق نسبتاً بی‌صدمه باقی مانده‌اند.
یک مطالعه جدید نشان می‌دهد که چگونه برخی مناطق در سطح جهانی بار اصلی این بحران اقلیمی فزاینده را به‌دوش می‌کشند و گرما را به‌طور قابل‌توجهی شدیدتر از دیگر مناطق تجربه می‌کنند.
نقشه‌برداری از نواحی داغ
این مطالعه، که نتیجه همکاری محققان مؤسسه بین‌المللی تحلیل سیستم‌های کاربردی (IIASA) و دانشگاه کلمبیا است، نگاهی جامع به مناطقی دارد که در آنها افزایش دما بیشتر از همه مشاهده می‌شود. این تحقیق اولین نقشه جهانی از این نواحی پرخطر را ارائه می‌دهد که برخی از محققان آنها را “منطقه‌های خطر اقلیمی” می‌نامند.
کورنهوبر؛ نویسنده اصلی این مطالعه می‌گوید: «این موضوع به روند‌های شدیدی مربوط است که نتیجه تعاملات فیزیکی است که ممکن است به‌طور کامل آنها را درک نکنیم، این مناطق تبدیل به گلخانه‌های موقتی می‌شوند.»
داده‌های اقلیمی و گرمای شدید
محققان برای شناسایی این مناطق داغ، داده‌های ۶۵ سال گذشته را بررسی کردند. با تحلیل دهه‌ها رکورد‌های دما، الگو‌هایی کشف کردند که نشان می‌دهند برخی مناطق به‌طور نامتناسبی از حوادث گرمای شدید آسیب می‌بینند.
تخصص‌گران به‌روی مکان‌هایی متمرکز شدند که در آنها پدیده‌های موج گرمایی استثنایی با نرخ نگران‌کننده‌ای در حال وقوع است و دما‌ها به‌طورکلی از دما‌های فصل گرم معمولی فراتر می‌رود، این رویداد‌های گرمای شدید در پنج سال گذشته بیشتر شده و از اوایل دهه ۲۰۰۰ شدت یافته‌اند.
مناطقی که بیشترین آسیب را از گرما می‌بینند
مناطقی که به‌شدت تحت تأثیر این افزایش دما قرار دارند، شامل چین، ژاپن، کره، شبه‌جزیره عربی، استرالیای شرقی، بخش‌هایی از آمریکای جنوبی و قطب شمال هستند.
با این حال، بیشترین و مستمرترین افزایش دما در شمال‌غربی اروپا ثبت شده است، جایی که این موج‌ها باعث مرگ حدود ۶۰ هزار نفر در سال ۲۰۲۲ و ۴۷ هزار نفر در سال ۲۰۲۳ شدند. رکورد‌های دما در کشور‌های اتریش، فرانسه، مجارستان، اسلوونی، نروژ و سوئد در این سال‌ها شکسته شد، همچنین برخی از مناطق جنوب‌غربی ایالات متحده و کالیفرنیا دما‌های بی‌سابقه‌ای را تا ماه اکتبر تجربه کردند.
در حالی که این مناطق دما‌هایی فراتر از پیش‌بینی‌های مدل‌های اقلیمی را شاهد بوده‌اند، همه مناطق چنین گرمای بی‌سابقه‌ای را تجربه نکرده‌اند، در بسیاری از مناطق، افزایش دما در واقع کمتر از پیش‌بینی‌های مدل‌ها بوده است، مناطقی مانند بخش‌هایی از شمال‌مرکز ایالات متحده، جنوب‌مرکز کانادا، داخل آمریکای جنوبی، شمال آفریقا، شمال استرالیا و بیشتر سیبری از جمله این مناطق هستند.
پیامد‌های افزایش دمای شدید
موج‌های گرمای شدید می‌توانند پیامد‌های جدی برای مردم و محیط زیست داشته باشند. برای انسان‌ها، گرمای شدید می‌تواند منجر به مشکلات جدی سلامتی مانند خستگی گرمایی و سکته گرمایی شود، به‌ویژه برای سالمندان، کودکان خردسال و افرادی که دارای بیماری‌های زمینه‌ای هستند.
کم‌آبی یکی دیگر از خطرات بزرگ است و موج‌های گرما اغلب منجر به افزایش مراجعات به بیمارستان‌ها و حتی مرگ می‌شوند.
شهر‌ها به‌دلیل اثر «جزیره گرمایی شهری» بیشترین آسیب را می‌بینند، جایی که ساختمان‌ها و آسفالت گرما را در خود جذب و دما را بیشتر می‌کنند.
موج‌های گرما همچنین شبکه‌های برق را تحت فشار قرار می‌دهند، زیرا مردم برای کاهش دما از دستگاه‌های تهویه هوا استفاده می‌کنند که گاهی باعث قطع برق در زمان اوج تقاضا می‌شود.
محیط زیست نیز ضربه می‌بیند و گرمای طولانی‌مدت می‌تواند خاک را خشک کند، به محصولات کشاورزی آسیب بزند و تولید مواد غذایی را کاهش دهد. آتش‌سوزی‌های جنگلی در طول موج‌های گرما افزایش می‌یابند و جنگل‌ها، زیستگاه‌های حیات وحش و حتی خانه‌ها را نابود می‌کنند.
رودخانه‌ها و دریاچه‌ها ممکن است خشک شوند و این امر اکوسیستم‌ها و منابع آب برای انسان‌ها و حیوانات را تحت فشار قرار دهد، حتی زندگی آبی نیز آسیب می‌بیند، زیرا دما‌های بالا باعث کاهش سطح اکسیژن در آب می‌شود.
گرمای شدید در اقلیم در حال گرم‌شدن
دراین‌باره، ساموئل بارتوسک، یکی از نویسندگان این مطالعه و دانشجوی دکترا در دانشگاه کلمبیا می‌گوید: «در بیشتر مناطق، گرم‌ترین روز‌های سال به‌اندازه روز‌های تابستانی معمولی در حال گرم شدن هستند، که این علامت غالب تغییرات اقلیمی است، و در برخی مناطق حتی کندتر.»
وی ادامه می‌دهد: «اما در نواحی داغی که ما مشخص کرده‌ایم، روز‌های بسیار گرم با سرعت بیشتری در حال گرم شدن هستند که می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد.»
در برخی مناطق ممکن است الگو‌های خاصی از وضعیت جوی که موج‌های گرما را ایجاد می‌کنند، بیشتر شود یا خشکی خاک ممکن است دما‌های شدیدتر را تشدید کند، برای درک این عوامل محلی خاص، تحقیقات بیشتری لازم است.
دانشمندان می‌گویند: به‌دلیل ویژگی‌های بی‌سابقه این موج‌های گرما، معمولاً با تأثیرات شدید بهداشتی همراه هستند و می‌توانند برای کشاورزی، گیاهان و زیرساخت‌ها فاجعه‌بار باشند. ما برای مقابله با این پدیده‌ها ساخته نشده‌ایم و ممکن است نتوانیم به‌اندازه کافی سریع سازگار شویم.
با ترسیم این نقاط داغ موج‌های گرما، این مطالعه گام مهمی در جهت نقشه‌برداری از خطرات ناشی از گرمای شدید و بی‌سابقه و ارزیابی ظرفیت ما برای پیش‌بینی این نشانه‌های خطرناک برداشته است.
یافته‌ها فرصت‌های جدیدی را برای تحقیق و سیاست‌گذاری تغییرات اقلیمی ایجاد می‌کنند و بر لزوم هدف‌گذاری مداخلات و منابع به‌سمت مناطقی که بیشتر به آنها نیاز دارند، تأکید دارند.
