مالیات تنها راهکار کنترل مهریه‌های نامتعارف نیست

اوایل مجلس یازدهم تعدادی از نمایندگان طرح‌هایی را در موضوع مهریه تدوین کردند و یکی از پیشنهاداتی که همان زمان مطرح شد، موضوع مالیات بر مهریه بود که کنار گذاشته شد. ارائه‌دهندگان این پیشنهاد تصور می‌کردند مالیات بر مهریه می‌تواند سبب کاهش میزان مهریه شود. اخیراً هم موسی غضنفرآبادی، عضو کمیسیون قضایی مجلس با اشاره به آخرین وضعیت بررسی طرح اصلاح قانون مهریه در مجلس گفته است: «این طرح در مجلس یازدهم به دلیل تراکم طرح‌ها و لوایح تعیین تکلیف نشد و در حال حاضر از سوی برخی نمایندگان در سامانه ثبت شده است و چنانچه ۱۵ نماینده آن را امضا کنند و برای بررسی به کمیسیون قضایی ارجاع شود، جزو اولویت‌های کمیسیون قرار خواهد گرفت.» به گفته وی در این طرح ممنوعیت بازداشت بدهکاران مهریه و حبس‌زدایی مورد توجه قرار گرفته است، اما ببینیم این طرح چقدر کارشناسانه است و می‌تواند مؤثر واقع شود. در همین رابطه با امیرعباس موسایی‌پور، کارشناس حقوقی به گفتگو نشسته‌ایم. 

چرا قانون در حوزه خانواده هم راه یافته و مورد توجه قرار گرفته است؟

خانواده نهاد بسیار مقدسی است که انسان در آن به کمال و رشد می‌رسد. خانواده در عین حال که نهاد مقدسی است ولی مثل هر نهاد دیگری در معرض آسیب و آفت قرار دارد و این آسیب و آفت‌ها ممکن است به از هم پاشیدگی خانواده منجر شود. در کانون خانواده هر کس باید در جایگاه خود قرار بگیرد و مسئولیتی را که بر عهده دارد به خوبی انجام دهد و حق ندارد از مسئولیت خود شانه خالی کند، حتی هر کس باید در حوزه مسئولیت خود، بیش از حدی که قانون برای او مقرر کرده است به انجام وظیفه بپردازد. یکی از مواردی که نقش مهمى در ایجاد سکون و آرامش درونى در خانواده دارد، ازدواج است، زیرا ازدواج نوعى نیاز فطرى است و اگر به درستی انجام گیرد، به انسان کمک می‌کند در مسیر تعالی و رشد قرار بگیرد. قانونگذاری در خصوص نهاد مهمی، چون خانواده مستلزم توجه بیشتر و دقیق‌تر است، چراکه هرگونه تغییر و تحولی در قوانین موجود بدون پشتوانه‌های دقیق علمی و اخلاقی، اثرات مخربی در جامعه خواهد گذاشت. پس از ازدواج، یکی از مهم‌ترین حقوق مالی که برای زن برقرار می‌شود، حق مالکیت مهریه است که به موجب قانون مدنی، به مجرد عقد، زن مالک آن می‌شود و می‌تواند هر تصرفی را که مایل باشد، در این حق مالی خود انجام دهد. 

ماده ۲۵ لایحه حمایت از خانواده یکی از بند‌های جنجالی آن است که به موضوع مهریه توجه داشته و با راهکار‌هایی به دنبال کاهش زندانیان مهریه است. نظر شما درباره این لایحه چیست؟

ابتدا باید توجه داشت که این موضوع موافقان و مخالفان خاص خود را دارد، اما از کلیت لایحه چنین به دست می‌آید که دولت در ماده ۲۵ لایحه وزارت اقتصاد و دارایی را موظف کرده است از مهریه‌های غیرمتعارف مالیات دریافت کند، در حالی که با چنین قواعد دستوری نمی‌توان از افزایش مهریه‌ها جلوگیری کرد، زیرا ریشه افزایش مهریه‌ها در جای دیگری است و عوامل مختلف اقتصادی، اجتماعی و حقوقی در این زمینه مؤثرند. به عبارت دیگر در ماده ۲۵ لایحه حمایت خانواده آمده است: «وزارت امور اقتصاد و دارایی موظف است از مهریه‌های بالاتر از حد متعارف و غیرمنطقی با توجه به وضعیت زوجین و مسائل اقتصادی کشور متناسب با افزایش میزان مهریه به صورت تصاعدی هنگام ثبت ازدواج، مالیات وصول کند. میزان مهریه متعارف و میزان مالیات با توجه به وضعیت عمومی اقتصادی کشور به موجب آیین‌نامه‌ای خواهد بود که به وسیله وزارت امور اقتصاد و دارایی پیشنهاد و به تصویب هیئت وزیران می‌رسد.»

هدف لایحه مالیات بر مهریه چیست؟

اصلی‌ترین هدف این ماده در لایحه خانواده از سوی دولت، جلوگیری از افزایش بی‌رویه مهریه هاست، زیرا در سال‌های اخیر میزان مهریه‌ها رشد قابل توجهی داشته و به عنوان یکی از موانع ازدواج جوانان مطرح شده است. در واقع، دولت با هدف کنترل افزایش مهریه‌ها اقدام به وضع مالیات بر مهریه‌های غیرمتعارف کرده است. مهریه‌های سنگین و زندانی شدن بسیاری از مردان، به دلیل ناتوانی در پرداخت این مهریه ها، از جمله مشکلاتی است که قوه قضائیه، در سال‌های اخیر، با آن مواجه بوده و راه‌حل‌های متعددی نیز برای حل این مشکل ارائه کرده که برقراری مالیات بر مهریه، از آخرین و جدیدترین این راه حل‌های نوآورانه است. 

از نگاه شما به عنوان یک کارشناس حقوقی چنین ساز و کار‌هایی می‌تواند مؤثر واقع شود؟

از نظر بنده تنها راه کنترل این مشکل تعیین مالیات بر مهریه نیست بلکه از روش‌های دیگر از جمله علل اقتصادی، اجتماعی و قانونی می‌توان به کنترل افزایش مهریه‌ها امیدوار بود. با نگاهی دقیق‌تر به جامعه و مشکلات بعد از جدایی زوجین می‌توان به این نتیجه رسید که علت مهریه‌های غیرمتعارف این است که زن پس از طلاق دست خالی در جامعه رها و نیازمند و شرمنده نزدیکان خود نشود و شاید به این علت زنان دریافته‌اند، قوانین موجود حمایت‌های لازم را به ویژه پس از طلاق از آنان نمی‌کند و نیازمند این موضوع هستند که خود با قرار دادن مهریه‌های سنگین آینده خود را تضمین کنند. آنچه مشخص است اینکه تا زمانی که وضعیت زنان از نظر اقتصادی، اجتماعی و قانونی بهبود نیابد، چنین راهکار‌هایی چاره ساز نخواهد بود. دولت باید این علل را شناسایی و آنها را مرتفع کند چراکه تا زمانی که چنین عللی وجود داشته باشند، بعید به نظر می‌رسد وضع مالیات بر مهریه و اقداماتی از این قبیل قادر به کنترل افزایش مهریه‌ها باشند و بتوانند تأثیر مثبتی بر تحکیم خانواده داشته باشند. 

آثار مالیات بر مهریه چیست؟

به نظر می‌رسد آثار نامطلوب این تصمیم از آثار مطلوب او بیشتر باشد، از جمله آثار نامطلوب این تصمیم اینکه موجب افزایش چالش و اختلاف زوجین، بالارفتن سن ازدواج، به وجود آمدن جو بی‌اعتمادی بین زوجین، افزایش مراجعه به دادگاه و افزایش طلاق و در صورت داشتن فرزند سبب ایجاد چالش‌های منفی در آینده کودک می‌شود؛ و کلام آخر. 

وضع مالیات بر مهریه که در ماده ۲۵ لایحه حمایت خانواده با هدف جلوگیری از افزایش مهریه گنجانده شده با چالش‌های جدی روبه رو است، زیرا اصولاً تراضی طرفین در تعیین میزان مهریه معیاری است که مشهور فقها و اکثر قانونگذاران است، بنابراین با توجه به نظر مشهور فقها که نه مهریه‌های کم را واجب و نه مهریه‌های زیاد را حرام دانسته و معتبرترین معیار را اراده و تراضی طرفین قرار داده‌اند، پس باید با تمرکز بیشتری روی این لایحه کار شود تا موجب چالش‌های مخرب‌تر از قبل از تصویب لایحه نشود. در حال حاضر این قانون در مجلس، تصویب و اجرایی نشده است، بنابراین هیچ گونه مالیاتی به مهریه سال ۱۴۰۳ تعلق نمی‌گیرد، البته این حکم تا زمانی جاری است که زن برای گرفتن مهریه و خرید و فروش سکه‌های مهریه اقدام نکند یا زوجین، سند نقل و انتقال مهریه غیرپولی، مانند ملک و خودرو را امضا نکرده باشند چراکه معاملات سکه و نقل و انتقال ملک و خودرو، به ترتیب مشمول مالیات سکه و مالیات نقل و انتقال ملک و خودرو می‌شوند. 

مالیات بر مهریه خلاف شرع است 

 دکتر سیدامیرعباس عبداللهی 

مالیات بر مهریه موضوعی است که مجلس یازدهم مطرح کرد و هدف‌شان پیشگیری از مهریه‌های نامتعارف و زیاد بود. با وجود این آیا با مالیات بر مهریه می‌توانیم میزان مالیات مهری‌های نامتعارف را کنترل کنیم؟

در پاسخ به این سؤال باید ببینیم که اصل فلسفه مهریه چیست. مجلس در طرحش بحث مهریه‌های نامتعارف که برخی از افراد تعداد سال‌های تولد یا موارد اینچنینی را مهر می‌کنند، تحت عنوان داد و ستد در نظر گرفته و بر این اساس موضوع مالیات بر مهریه را مطرح کرده، این در حالی است که مهریه داد و ستد عنوان خرید و فروش کالا نیست. ممکن است بگویند به خاطر اینکه خانم‌ها مهریه نامتعارف نداشته باشند یا قوام زندگی‌ها بیشتر شود، بحث مالیات بر مهریه را مطرح کردند چراکه سکه‌ها و مواردی که مهر می‌کردند بسیار سنگین بود، اما به هر حال مالیات در بودجه عمومی می‌رود و از باب خرید و فروش کالاست. این مسئله به نوعی اجحاف به خانم‌ها و مقام زن است. موارد و قوانین اینچنینی مقام و منزلت زن در اجتماع را پایین می‌آورد و باعث می‌شود زنان بیشتر دچار آسیب شوند. در صورتی که مهریه کالا نیست و داد و ستد نمی‌شود! قوانین اینچنینی بیشتر نقش زن و عنصر مادری، خانه‌داری و همسری را زیر سؤال می‌برد و این قوانین نه تنها قوام‌دهنده خانواده و دفاع از حریم خانواده نیست بلکه برای خانواده مضر است. به هر حال وقتی می‌خواهیم قانونی را وضع کنیم، قانون باید طوری باشد که باعث بالا رفتن انسجام اجتماعی شود. به عنوان مثال می‌توانیم قانونی بگذاریم که بگوییم مهریه‌های نامتعارف را ثبت و ضبط نمی‌کنیم. نگاه مالیاتی مانند این است که خرید و فروشی انجام شده و در انتهای سال کاسب باید مالیاتش را بدهد. حالا خانمی که آمده و پای سفره عقد نشسته چه چیزی را فروخته است؟ ما می‌توانیم بگوییم مهریه‌های نامتعارف را ثبت نمی‌کنیم، اما مالیات بر مهریه حتی خلاف شرع است. مهریه حق زن است و هدیه محسوب می‌شود و هدیه حتی خمس هم ندارد. 

منبع: جوان آنلاین