چند راهکار برای تاب‌آوری در برابر تغییرات اقلیمی

احد وظیفه گفت: در اوایل ژوئیه ۲۰۲۴ رکورد‌های دما در بسیاری از نقاط جنوب اروپا، غرب ایالات متحده و مکزیک و چین شکسته و باعث مرگ‌های مرتبط با گرما و آتش سوزی‌های جنگلی شد. اولین هفته ژوئیه گرم‌ترین دمای جهانی در تاریخ تجربه شد.

وی ادامه داد: محققان دریافتند انتشار گاز‌های گلخانه‌ای و گرمای جهانی حاصل از آنها سبب افزایش دمای امواج گرمایی برابر با ۲٫۵ درجه در اروپا، ۲ درجه در آمریکای شمالی و ۱ درجه سانتیگراد در چین نسبت به زمانی شده است که بشر جو کره زمین را تغییر نداده بود.

رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور افزود: امواج گرمایی و بی‌هنجاری شدید دما در فلات مرکزی ایران و استان‌های خشک و کویری با جمعیت متراکم مانند یزد و اصفهان در تابستان ۱۴۰۳ به عنوان رکورد یا کم سابقه توصیف شده است.

وی ادامه داد: در برخی روز‌ها و هفته‌های تیر و مرداد ماه جاری میانگین دمای هوا در فلات مرکزی ایران بین ۴ تا ۸ درجه سلسیوس فراتر از میانگین دوره پایه (۱۳۷۱-۱۴۰۰) بود. بی‌هنجاری این چنین در دوره اوج گرمای تابستانه واقعا تحمل آن را بسیار سخت و غالبا غیر ممکن می‌کند.

وظیفه در ادامه با اشاره به معماری خانه‌های ایرانیان در گذشته گفت: خانه‌های شهر‌ها در فلات مرکزی ایران در گذشته بدون وابستگی به سامانه‌های سرمایشی و برق و صرفا با متکی بر راه حل‌های بومی و کهن خنک می‌شدند و آسایش خانواده‌ها را فراهم می‌کردند.

وی با اشاره به یکی از مقالات روزنامه گاردین اظهار کرد: بر اساس این مقاله با وجود اینکه راه حل‌های مدرن مانند تهویه هوا مشکل را تشدید می‌کنند، تکنیک‌های کهن مدیریت گرما شاید بتوانند راه حل لازم برای مقابله با گرما را ارائه دهند. زیر خیابان‌های سویل اسپانیا – شهری که به ماهیتابه داغ اروپا معروف است و دمای آن در تابستان به طور منظم به بالای ۱۰ درجه سانتیگراد می‌رسد – یک استراتژی خنک کنندگی ۵ میلیون یورویی (حدود ۴ میلیون پوندی) در حال بازگرداندن شهر به گذشته است.

رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور ادامه داد: تکنیک هزار ساله ایرانی قنات شامل کانال‌های زیرزمینی پر از آب و چاه‌هایی است که هوای خن‌کتر زیرزمینی را به سطح زمین می‌آورند. سویل نیز همین کار را می‌کند و یک قنات آزمایشی سال ۱۹۹۲ را با استفاده از انرژی تجدیدپذیر سازگار می‌کند و با یک نوآوری جدید آب را به بالای ساختمان‌ها پمپ می‌کند تا از دیوار‌ها پایین بیاید و آنها را خنک کند حتی نیمکت‌ها هم خنک خواهند شد.

وی با بیان اینکه گرما به یک تهدید اصلی بهداشتی برای شهر‌ها تبدیل شده است، توضیح داد: نه فقط در «سویل» بلکه سال گذشته ۶۴۵ نفر در فینیکس آمریکا بر اثر گرمای بیش از حد جان باختند. فینیکس استثنا نیست.

وظیفه ادامه داد: بر اساس این مقاله، گرمای شدید در دهلی در سه ماه گذشته بیش از ۱۰۰ نفر را کشته است. اکنون کار در فضای باز در دوحه نا امن تلقی می‌شود؛ عاملی که در مرگ حدود ۶۵۰۰ کارگر مهاجر در ۱۰ سال پس از کسب حق میزبانی جام جهانی توسط قطر نقش داشته است.

وی تصریح کرد: شهر‌ها نه تنها مکان‌هایی هستند که به دلیل اثر متمرکز بتن و آسفالت و کمبود نسبی عوامل خنک کننده طبیعی مانند دریاچه‌ها، خاک یا سایه درختان متمرکز گرمایش سریع سیاره زمین در آنها بالاترین است بلکه جایی هستند که انسان به‌طور فزاینده با شرایط شهرنشینی مواجه می‌شوند بنابراین معماران، برنامه‌ریزان شهری و سیاستمداران که به این شهر‌ها خدمت می‌کنند باید به دنبال راه‌هایی برای کاهش یا تعدیل آن گرما باشند.

رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور ادامه داد: برخی شهر‌ها مانند سنگاپور تلاش می‌کنند با کاشت درختان جدید به‌طور نسبی دما را کاهش دهند. در واقع پارک‌ها و باغ‌ها می‌توانند سبب تعدیل دمای هوا شوند. سویل و سایر شهر‌ها در حال نصب سایبان در امتداد خیابان‌ها برای سایه هستند. لس آنجلس یکی از چندین مکان در حال آزمایش پیاده رو‌های خنک است و از نوعی رنگ استفاده می‌کند که می‌تواند گرما را تا ۱۱ درجه سانتیگراد کاهش دهد.

وی اضافه کرد: تعداد فزاینده‌ای از شهر‌ها در حال آزمایش برای استفاده از سقف‌های سبز پوشیده از گیاهان یا سقف‌های سفید هستند مانند دهلی نو. برجی نیز در ابوظبی طراحی شده است که دارای صفحات تاشو کنترلی است و بر اساس موقعیت خورشید به‌طور خودکار مانند گلبرگ‌های گل بازو بسته می‌شوند.

وظیفه ادامه داد: در برخی نقاط معماری بومی نیز در حال تجربه و احیا شدن است مانند ساخت خانه‌هایی که به جای تهویه هوا از ایوان استخر آب و نفوذپذیری بیشتر بین داخل و خارج استفاده می‌کنند. برنامه ریزان شهری بر اهمیت خانه‌های حیاط دار و سایه دار برای محافظت در برابر گرمای آفتاب واقف هستند. آنان همچنین به یاد دارند که خشت و سنگ گرما را بهتر از بتن جذب می‌کند.

رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور اضافه کرد: پیش از این درباره زمستانی کردن خانه‌ها صحبت می‌شد، اما با گرمایش شدید در دهه‌های گذشته و چشم انداز گرمایش آینده اکنون به نظر می‌رسد باید خانه‌ها را «تابستانی» کنیم.

وی تاکید کرد: متاسفانه در ایران که یکی از گرمترین نقاط جهان است و اغلب تابستان‌ها بسیاری از شهر‌های ایران جزء فهرست گرم‌ترین شهر‌های جهان با بالاترین دمای روزانه قرار می‌گیرند، موضوع تغییر اقلیم، گرمایش و از بین رفتن آسایش و زیست در شهر‌ها چندان مورد توجه دولت‌ها و شهرداران نبوده است. به عنوان نمونه براساس نتایج یک تحقیق تراکم پوشش گیاهی در کلانشهر تهران بین سال‌های ۱۹۹۰ تا ۲۰۲۰ به طور قابل توجهی کاهش یافته است و از حدود ۳۹ هزار هکتار به حدود ۴۷۰۰ هکتار کاهش یافته است.

رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور اضافه کرد: این نگرانی فزاینده وجود دارد که بسیاری از این ایده‌ها – که در افکار و سبک معماری گذشته پایدار و بسیار خوب بودند – اکنون نسبتاً حاشیه‌ای لحاظ می‌شوند و تقریباً به‌طور به دلیل گران بودن اجرای آنها رد می‌شوند.

وی ادامه داد: در عوض برخی شهرسازان در جهان از این واهمه دارند که خیلی از شهر‌ها با میل و اراده در دام وابستگی به تهویه هوا بیفتند همانند برخی کلانشهر‌ها که اگر در اوج گرما مدتی با قطع برق مواجه شود ممکن است جان هزاران نفر بر اثر گرما در خطر باشد. در بسیاری از مناطق جهان تهویه هوا گران است و در دسترس همه نیست. از سوی دیگر سامانه‌های تهویه عامل مصرف بزرگ انرژی است.

وظیفه با بیان اینکه یکی از اثرات کلیدی موج‌های گرما افزایش شدید تقاضا برای برق است، گفت: تولید برق گاهی بر اثر پدیده‌هایی مانند طوفان‌های همرفتی مختل می‌شود و شبکه‌های برق تحت فشار قرار می‌گیرد و باعث خاموشی می‌شود. خاموشی به معنای پایان تهویه هوا است.

وی اضافه کرد: افزایش شدید دما در جهان و ایران در سال جاری بخصوص در گرم‌ترین دوره سال (مرداد ماه) مشکلات فراوانی را در حوزه‌های مختلف برای کشور ایجاد کرد که از جمله آن می‌توان به تهدید سلامت و افزایش بسیار زیاد مراجعات مردمی به بیمارستان‌ها به‌ویژه در مناطق گرمسیری به دلیل گرمازدگی اشاره کرد.

رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور افزود: گرمای شدید هوا افزایش تعداد و دامنه آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع کشور را در پی دارد. پایداری گرمای شب و روز و استمرار گرما در مرداد سال جاری به‌خصوص در استان‌های واقع در فلات مرکزی ایران از علل مؤثر بالا رفتن مصرف آب و انرژی برق به‌طور بی سابقه عنوان شده است.

وی خاطرنشان کرد: حوزه آب و انرژی به‌ویژه انرژی برق یکی از مهم‌ترین بخش‌های دچار چالش در تابستان سال جاری و به دنبال افزایش شدید دما است و علاوه بر تشدید میزان مصرف آب و انرژی به واسطه همین مخاطره محیطی ضریب حوادث نیروگاهی به شدت افزایش یافت.

وظیفه در پایان تاکید کرد: معماری و طراحی ساختمان‌ها به‌گونه‌ای که نیاز به سرمایش و گرمایش را کاهش دهد، استفاده از مصالح ساختمانی با عایق حرارتی بالا، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر برای تأمین انرژی ساختمان‌ها، توجه به محیط و افزایش کیفیت و کمیت فضای سبز از جمله مهمترین رویکرد‌های جهان در برابر تغییر اقلیم و افزایش تاب‌آوری است.

منبع: ایسنا