جزئیاتی از معدنی که حریم «تخت جمشید» را شکست

سیاوش آریا، پژوهشگر و کنشگر میراث فرهنگی در شرح ماجرای راه‌اندازی کارخانه سنگ‌شکن در حریم تخت جمشید گفت: قرارداد کارخانۀ سنگ‌شکن شهرداری شهرستان مَرودشت در سال ۱۳۷۵ خورشیدی با رعایت ضوابط میراث فرهنگی و بدون گودبرداری و با عملیات ساده به مدت چند ماه فعالیت و با توافق ادارۀ میراث فرهنگی و گردشگری استان فارس با شهرداری شهرستان مَرودشت بسته شد. در سال‌های بعدی کارخانۀ سنگ‌شکن با سرپیچی از تعهدات خود و با زیر پا گذاشتن ضوابط میراث فرهنگی، کارخانه را گسترش داده و آغاز به گودبرداری‌هایی تا عمق ۳ متری کرد که چشم‌انداز «کوه مهر» (رحمت) را خدشه‌دار کرد و به آن آسیب رساند.

او اضافه کرد: دست‌درازی‌های کارخانۀ سنگ‌شکن در همین جا پایان نیافت و در سال‌های بعدی همۀ ضوابط و قانون‌های میراث فرهنگی را زیر پا گذاشت و کارخانه را گسترش داد و گودبرداری و خاکبرداری‌های گسترده‌ای را در دامان کوه مهر، که خود دارای ضوابط میراث فرهنگی است و در ثبت جهانی «پارسه» (تخت جمشید) به آنها اشاره شده است، آغاز کرد و آسیب‌های برگشت‌ناپذیری را به کوه مهر وارد آورد. در تیرماه سال ۱۳۹۴ خورشیدی در بازدید میدانی و گزارشی جامع به تخلف‌های کارخانۀ سنگ‌شکن پرداخته و از مسئولان پایگاه جهانی پارسه (تخت جمشید) و میراث فرهنگی استان (فارس) و کشور خواستار پیگیری و برچیدن آن شدم. خوشبختانه با همکاری مدیریت وقت پایگاه جهانی پارسه و همکاری میراث فرهنگی استان همان سال‌ها از ادامۀ کار کارخانه جلوگیری شد و برپایۀ نامه‌ها و اسناد بنا بود که کارخانه برچیده و وسایل و ادوات آن گردآوری شود.

سرپرست وقت اداره میراث فرهنگی مرودشت در این نامه به تاریخ ۱۷ آذرماه ۱۳۷۵، واگذاری ۳.۵ هکتار زمین برای احداث واحد تولید شن و ماسه و کارخانه آسفالت واقع در اراضی پلاک ۱۷۸ بخش ۵ مشهور به کوه‌های رحمت (مهر) را با رعایت ضوابط محدوده حریم کوه رحمت، یعنی اینکه هر نوع کوه‌بری، انفجار، جنگل‌کاری، غرس اشجار، زراعت، احداث ساختمان در محل ننماید، بلامانع اعلام کرده است.

این کنشگر میراث فرهنگی افزود: با این همه، به تازگی کارخانۀ سنگ‌شکن از غفلت پایگاه جهانی پارسه سوءاستفاده کرد و دوباره برقرار شد. آنچه سبب شگفتی و نگران‌کننده بود، آن است که محوطه کارخانه بسیار بزرگ‌تر شده و با دست‌درازی به (حریم) یادمان‌های تاریخی و ملی در دامان کوه مهر کار خود را آغاز کرده است. باید دانست در پیرامون و نزدیکی همین کارخانه، ما با آثار تاریخی فراوانی که به ثبت ملی نیز رسیده‌اند رو به رو هستیم که همگی بخشی از حریم میراث جهانی پارسه به شمار می‌آیند. آثاری همانند آرامگاه‌ها و گوردخمه‌های هخامنشی، پساهخامنشی و ساسانی و سنگ نبشتۀ پهلوی ساسانی و معدن‌های هخامنشی و ساسانی و تپه‌های ارزشمند تاریخی و یک دژ تاریخی را می‌توان در پیرامون کارخانه دید و جست‌وجو کرد.

کارخانه سنگ‌شکن در حریم درجه ۲ تخت جمشید ایجاد شده که برابر قانون، تخلف است.

او با بیان اینکه حریم درجه دو میراث جهانی پارسه یا همان تخت جمشید در راستای خط طولی کوه وَرجاوند مهر با راه‌اندازی دوبارۀ کارخانۀ سنگ‌شکن شکسته شد، اظهار کرد: بر پایۀ ضوابط میراث جهانی پارسه و قانون‌های میراث فرهنگی، هر گونه معدن‌کاوی، گودبرداری، راه‌اندازی کارگاه و تاسیسات صنعتی و کوره‌های آجر پزی، تسطیح زمین‌های کشاورزی و دفن و رهاسازی زباله در حریم درجه دو میراث جهانی پارسه ممنوع بوده و متخلف تحت پیگرد قانونی قرار می‌گیرد. از سویی، ضوابط اختصاصی کوهستان مهر به روشنی هرگونه دخل و تصرف از جمله معدن‌کاوی، انفجار، گودبرداری، جنگل‌کاری، نصب دکل برق و … و ساخت ساختمان که سبب تغییر توپوگرافی و چشم‌انداز عمومی کوه شود را ممنوع کرده است.

این پژوهشگر میراث فرهنگی همچنین یادآور شد: همۀ آثار و بنا‌های تاریخی موجود در محدودۀ حریم‌های سه‌گانه پارسه، نقش رستم، شهر استخر، نقش قهرمانان (نقش رجب) مشمول ضوابط حفاظتی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی است.

این کارخانه در ۱۰ کیلومتری پارسه (تخت جمشید) میان روستا‌های عزآباد، سلطان و ولایت قرار دارد.

هرچند علیرضا عسکری چاوردی، مدیر پایگاه جهانی تخت جمشید پس از انتشار خبر فعالیت دوباره معدن سنگ‌شکن مرودشت در کوه مهر و در حریم تخت جمشید گفت که «با پیگیری‌های انجام شده فعالیت این معدن متوقف و در محاکم قضایی پیگیری می‌شود»، اما با توجه به اینکه مستندات و نامه‌نگاری‌هایی که در سال‌های گذشته انجام شده، نشان می‌دهد این معدن که فعالیت آن در سال ۱۳۹۵ متوقف شده، قرار بود به طور کامل تعطیل و به خارج از حریم کوه مهر منتقل شود، اما نه تنها در این سال‌ها اقدامی برای جابه‌جایی آن صورت نگرفته که پس از یک دوره توقف، فعالیت خود را از سرگرفته است. از همین رو، سیاوش آریا، کنشگر میراث فرهنگی تاکید کرد: کارخانۀ سنگ‌شکن در دامان کوه مهر و حریم درجه دو میراث جهانی پارسه در غفلت مسئولان و با تخلف‌های آشکار، آثار تاریخی و مهم‌تر از آن، کوه وَرجاوند مهر را می‌بلعد و نابود می‌کند و آسیب‌های برگشت‌ناپذیری را برجای می‌گذارد، بنابراین جا دارد مسئولان میراث فرهنگی استان و پایگاه پارسه مطابق با پیگیری‌ها و توافق‌های پیشین برای برچیدن و جابه‌جایی کامل این کارخانه به موضوع ورود کرده و از ادامه کار آن برای همیشه جلوگیری کنند؛ چرا که زیست بوم زیبای منطقه که بخشی از زیبایی کوه مهر به شمار می‌آید تا کنون آسیب فراوانی دیده است.

مسیر ورودی به کارخانه سنگ‌شکن مرودشت

این کنشگر میراث فرهنگی یادآور شد: میراث جهانی پارسه، دردانه و نگین هنر، معماری، ادب و فرهنگ ایرانی به شمار می‌آید و کارشناسان آن را یکی از مهم‌ترین محوطه و مجموعه تاریخی و فرهنگی کشور می‌دانند که اعتبار و آبروی فرهنگی ایران به شمار می‌آید و پاسداری و حفاظت از آن و حریم‌های سه گانه بر دوش همۀ نهادها، ارگان‌ها و مردم است تا برای آیندگان که صاحبان اصلی این سرزمین هستند، به یادگار بماند.

به گفته مدیر پایگاه میراث جهانی پارسه قرار بود فعالیت این کارخانه از سال ۱۳۹۵ متوقف و از حریم تخت جمشید و کوه رحمت منتقل شود.

منبع: ایسنا