جمع‌شدن سفره مستاجران زیر فشار اجاره‌بها

حمید مستوفی، خبرنگار: قرار بود مسکن مایه آرامش خانواده‌ها باشد. محلی که افراد پس از یک روز سخت در آن به آرامش و سکون برسند. اصلا، ریشه لغوی این کلمه هم به همین امر اشاره می‌کند. مسکن، یعنی مکانی برای به آرامش رسیدن. اما امروز این مکان به جای آنکه مایه آرامش و دور هم آمدن خانواده باشد. محلی شده که تک‌تک اعضای خانواده کار می‌کنند تا بتوانند اجاره آخر ماه را پرداخت کنند. براساس داده‌های آخرین گزارش بانک مرکزی در خصوص تحولات بازار مسکن مرداد ماه، متوسط قیمت یک متر آپارتمان در شهر تهران ۸۸میلیون و ۵۰۰هزار تومان اعلام شد. مبلغی که ۱۶.۸درصد به نسبت سال گذشته افزایش داشته است.

همچنین طبق گزارش مذکور، رشد شاخص قیمت اجاره‌بها نیز در شهر تهران و کل مناطق شهری نسبت به ماه مشابه سال قبل به ترتیب معادل ۴۵.۵ و ۴۹ درصد است. از سوی دیگر، ۵۱درصد خانوارهای تهرانی مستاجر هستند و فشار سالانه ۴۹درصد تورم بازار مسکن را نیز باید تحمل کنند. خانوارهایی که به دلیل صاحب خانه نبودن، سفره آن‌ها ۱۴درصد کوچک‌تر از بقیه اقشار جامعه است. چراکه بازار اجاره‌بها با تورم ۴۹ درصدی، ۱۴درصد بیشتر از افزایش ۳۵درصدی حقوق در سال جاری، به خانوارها فشار مالی بار می‌کند. کارشناسان معتقدند یکی از اصلی‌ترین راه‌حل‌های معضل مستاجران در اقتصاد تورمی کنونی، افزایش مالکیت در بین خانوارهاست. کارشناسان معتقدند دولت چهاردهم در مدت هشت ساله خود باید شرایط ساخت سالانه یک میلیون مسکن را ایجاد کند تا از بحران مسکن در کشور کاسته شود.

شرایط بد اجاره مسکن و اجاره‌نشینی در کشور

شرایط مستاجرهای تهرانی چیزی شبیه ژانر وحشت سینما است. با مقایسه سهم مسکن در سبد خانوار ایرانی و استانداردهای جهانی، به سادگی می‌توان تفاوت زمین تا آسمان آن‌ها را دید. یورونیوز فروردین ماه امسال گزارش اندیشکده بریتانیایی «Resolution Foundation» را منتشر کرد. گزارشی که براساس داده‌های مبلغ اجاره واقعی پرداختی مستاجرها نوشته شده است. در این گزارش گران‌ترین کشور فنلاند است که تنها ۲۴درصد از کل هزینه‌های خوانوار را صرف مسکن می‌کند. در دیگر سوی این میزان، کشور لهستان با کمترین هزینه سهم مسکن در بین همه کشورهای عضو سازمان توسعه و همکاری اقتصادی قرار گرفته است. یک خانوار لهستانی فقط ۶درصد از هزینه خود را صرف مسکن می‌کند. به بیان دیگر، با مقایسه گزارش اندیشکده روزولوشون بریتانیا از شرایط کشورهای اروپایی با ایران می‌توان شرایط بد ایران را به راحتی دید. در نمودار زیر سهم مسکن در سبد خانوار چند کشور آمده است و می‌توان این تفاوت را به راحتی مقایسه کرد.

با توجه به سرشماری که سال ۱۳۹۵ در کشور انجام شد، ۵میلیون خانوار ایرانی صاحب خانه نبودند. با در نظر گرفتن افزایش ازدواج و طلاق‌ها در این هشت سال، می‌توان این میزان را تا ۷میلیون خانوار هم افزایش داد. داده‌ای که با گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی نیز هماهنگ است. طبق داده‌های گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، در دولت سیزدهم ۷ میلیون نفر برای مسکن حمایتی در کل کشور ثبت‌نام کردند. به بیان دیگر، بیش از ۵میلیون خانوار مسکن ملی در کشور وجود دارد که در ۱۹ سال اخیر، موفق به خرید خانه نشده‌اند. کارشناسان معتقدند دولت چهاردهم در مدت هشت ساله خود باید شرایط ساخت سالانه یک میلیون مسکن را ایجاد کند تا از بحران مسکن در کشور کاسته شود.

رویای ۴۸ ساله مستاجران

درست یک دهه قبل و در سال ۹۰ میانگین قیمت هر مترمربع آپارتمان در تهران حدود ۲میلیون تومان بود که در مقایسه با میانگین قیمت ۸۰میلیون تومانی امسال، ۴۰برابر رشد داشته است. رشد قیمتی که عامل مهمی است تا این کالای مصرفی امروز تبدیل به یک کالای سرمایه‌‌ای شود و تورمی بیشتر از تورم عمومی جامعه، داشته باشد. کارشناسان حوزه مسکن علت این امر را کمبود عرضه زمین و در نتیجه افزایش سرمایه‌گذاری در این حوزه، می‌دانند. عاملی که ارزش مسکن را در کشور افزایش داده است. از سوی دیگر، وزارت راه و شهرسازی در گزارشی اعلام کرد، برای خرید یک واحد آپارتمان باید ۴۸ سال انتظار کشید. به عبارت دیگر، کمبود عرضه زمین قیمت این کالای مصرفی را افزایش داده و میل افراد را برای سرمایه‌گذاری در حوزه مسکن بیشتر کرده است. عاملی که قیمت خانه را بیش از پیش در کشور افزایش داده است.

بانک مرکزی در گزارشی با عنوان «تحولات معاملات بازار مسکن شهر تهران در مرداد ماه ۱۴۰۳» اعلام کرد، یک مترمربع آپارتمان در تهران حدود ۸۸میلیون و ۵۰۰هزار تومان ارزش دارد. با در نظر گرفتن این میزان و مقایسه آن با ماه مشابه سال قبل متوجه رشد ۱۶.۸درصدی آن می‌شویم. افزایش قیمتی که امروز دلیلی شده تا ۵۱درصد خانوارهای تهرانی اجاره‌نشین شوند و برای تحقق آرزوی صاحب خانه شدن، طبق گفته وزارت راه و شهرسازی ۴۸ سال صبوری کنند. البته این خانوارها باید در کنار صبر ۴۸ ساله، تورم ۴۵درصدی اجاره‌بها را نیز تحمل کنند و تمرین صبر و تحمل را همزمان بیاموزند. با این حساب، به راحتی می‌توان سهم مهم هزینه مسکن را در سبد خانوار دید. سهمی که به گفته گزارش مرکز آمار ۳۸.۱درصد سبد خانوار را به خود اختصاص می‌دهد. البته این عدد در شهر تهران به ۵۰.۸درصد می‌رسد. یعنی یک خانواده مستاجر در تهران نیمی از درآمد خود را برای مسکن باید هزینه کند.