۱۶ مهر در دنیای علم چه خبر؟

تقویم علم؛

به گزارش خبرگزاری علم و فناوری آنا، تاریخ علم مملو از رویدادهای مهمی است که نوآوری‌ها، کشف‌ها و حتی زادروزها و درگذشت‌های دانشمندان و مخترعان تاثیرگذار جهان را در برمی‌گیرد. در این تقویم علم، وقایع مهم مصادف با امروز ۱۶ مهر برابر ۷ اکتبر را ورق می‌زنیم.  

*** 

اختراع کاربُن 

۷ اکتبر ۱۸۰۶ میلادی برابر با ۱۶ مهر در سال ۱۱۸۵ خورشیدی، رالف ودگوود انگلیسی اولین حق ثبت اختراع کاغذ کاربن را به دست آورد. ودگوود این کاغذ را «ابزاری برای تولید رونویس‌ نوشته‌ها» توصیف کرده بود. در فرآیند ابداعی او، کاغذ نازک با جوهر چاپگر اشباع و سپس بین ورق‌های کاغذ این جوهر خشک می‌شود. ایده او برای کاغذ کاربن محصول فرعی اختراع ماشینی بود که به نابینایان کمک می‌کرد تا بنویسند، و این کاغذ سیاه واقعاً جایگزینی برای جوهر بود. در شکل اصلی‌اش ودگوود از یک قلم فلزی به جای قلم جوهری برای نوشتن استفاده می‌کرد، کاغذ کاربن بین دو ورق کاغذ قرار می‌گرفت تا یک رونویس را به ورق پایینی منتقل کند. امروزه برای نوشتن فاکتورهای در دو سند یا طراحی از کاربن استفاده می‌شود هرچند بسیاری از کاغذهای فاکتور خاصیت کاربنی دارند اما هنوز این نوع ورق‌ها در دسترس است.  

اولین عکس‌ها از سمت تاریک ماه 

۷ اکتبر ۱۹۵۹ میلادی برابر با ۱۶ مهر ۱۳۳۸ خورشیدی، برای اولین‌بار از سوی تاریک ماه عکسبرداری شد. این تصاویر را فضاپیمای روسی لونا-۳ (لونا به‌معنی ماه) گرفت و به زمین ارسال کرد. لونا-۳ پس‌از عبور از ماه، از فاصله ۶۳هزارو۵۰۰ کیلومتری به پشت ماه نگاه کرد تا از سمتی از ماه که از نور خورشید دور است ۲۹ عکس بگیرد. عکس‌ها در مدت ۴۰ دقیقه گرفته شدند. این تصاویر که چند روز بعد در ۱۸ اکتبر به زمین ارسال شدند ۷۰ درصد از سمت تاریک ماه را پوشش می‌دهند. هرچند وضوح عکس‌ها بسیار پایین است اما بسیاری از ویژگی‌ها را می‌توان در آنها تشخیص داد و باوجود کیفیت پایین، آنها اولین نمای این قسمت از ماه را ارائه کردند. بخش دور ماه را نمی‌توان از روی زمین مشاهده کرد زیرا ماه به گونه‌ای می‌چرخد که همیشه همان قسمت روشن رو به زمین است. 

نیلز بور 

۷ اکتبر ۱۸۸۵ میلادی برابر با ۱۶ مهر ۱۲۶۴ خورشیدی، نیلز هنریک دیوید بور، فیزیکدان دانمارکی به‌دنیا آمد. او اولین کسی است که نظریه کوانتومی را که انرژی یک سامانه را به مقادیر گسسته خاصی محدود می‌کند، در مسئله ساختار اتمی و مولکولی به کار برد و برای این کار جایزه نوبل فیزیک را در سال ۱۹۲۲ دریافت کرد. بور در سال ۱۹۱۳ اولین مقاله‌اش که ایده‌های جدیدش را درباره ساختار اتمی توصیف می‌کرد برای استادش، ارنست رادرفورد، پست کرد. این یکی از سه مقاله تاریخی او درباره این موضوع بود. مدل اتمی بور نشان می‌دهد که طیف نشر خطی که از اتم عناصر گسیل می‌شود، بر اثر انتقال الکترون‌ها از سطوح انرژی بالا به سطوح انرژی پایین است، که در این انتقال انرژی الکترون کاهش می‌یابد و به‌صورت نور و گرما آزاد می‌شود. اگر نور آزادشده از منشور عبور داده شود طیف نشری آن مشخص می‌شود. بور این مدل را با پذیرفتن مدل اتمی رادرفورد ارائه کرد. 

کاشف فولرن 

۷ اکتبر ۱۹۳۹ میلادی برابر با ۱۶ مهر ۱۳۱۸ خورشیدی، سِر هارولد والتر کروتو، معروف به هری کروتو، شیمی‌دان انگلیسی به‌دنیا آمد. او همراه با رابرت کرل و ریچارد اسمالی جایزه نوبل شیمی ۱۹۹۶ را برای کشف فولرن‌ها دریافت کرد. فولرن یکی از شکل‌های کربن است که در اثر حرارت‌دادن گرافیت به‌دست می‌آید. کروتو و همکارش کرل زمانی که در تلاش ارائه توضیحی درباره هسته‌های کربنی ستاره‌های غول سرخ غنی از کربن بودند فولرن‌ها را کشف کردند. این اشکال جدید عنصر کربن حاوی ۶۰ اتم یا بیشتر است که در پوسته‌های قفس‌مانند قرار گرفته‌اند. تعداد اتم‌های کربن در پوسته می‌تواند متفاوت باشد و به همین دلیل ساختارهای کربنی جدید متعددی شناخته شده است. تا پیش‌از فولرن، شش شکل عنصر کربن شناخته شده بود که دو نوع گرافیت، دو نوع الماس، کربن سفید و زغال سنگ را شامل می‌شد. فولرن‌ها زمانی تشکیل می‌شوند که کربن تبخیر‌شده در اتمسفر گاز بی‌اثر متراکم شود. سپس خوشه‌های کربن را می‌توان با طیف‌سنجی جرمی تحلیل کرد.