چه کسی مرتضی فرهادی را نجات خواهد داد؟

مرتضـــی فرهـــادی گـــروگان فرهنـــگ و دانش هـــای ضمنـــی ایرانیان اســـت، ده ســـال اســـت کـــه هر وقت اســـتاد مرتضـــی فرهـــادی را بـــه مجلســـی دعـــوت می‌کنـــم، او از گروگانگیـــری خـــودش خبـــر می‌دهـــد، در مقابـــل هر دعوتـــی فرهادی مثل همیشـــه می‌گوید برارجـــان مـــن خـــودم را گـــروگان گرفته ام، یـــک کاری هســـت کـــه بـــر زمیـــن مانـــده و … هـــر بـــار او گـــروگان کاری دیگـــر اســـت و امیدهـــای مـــن بـــرای اینکـــه او را کمـــی از این مدار خـــارج کنم بر باد می‌رود.

بســـیاری از مطالعـــات اضطـــراری در مردم شناســـی ایرانـــی رهـــا شـــده و مغفول انـــد و مرتضـــی فرهـــادی بـــا ســـماحت و بزرگـــواری، خـــود را گـــروگان ایـــن مطالعـــات قـــرار داده اســـت تـــا بخشـــی از گنجینه‌های ایـــن تمدن را حفظ کنـــد.

 فرهادی با هـــر یک کلمـــه مجموعه‌ای از دانش‌های ضمنـــی ایرانیـــان را از دفینه‌ها در می‌آورد و بـــرای آینـــدگان ذخیـــره می‌کنـــد. دفینه هایـــی کـــه ا گـــر دقتهـــای او نباشـــد در مقبـــره فراموشـــی دفـــن خواهند شـــد. فرهادی به کار عشـــق می‌ورزد و همین عشـــق او را گروگان کار کرده اســـت. مردی که سال‌ها و ســـال‌ها همـــه زندگـــی اش بـــه مطالعه و مشـــاهده و شـــنیدن گذشـــته است. هـــر بـــار جمعـــی از جوانـــان را بـــه دیـــدار او میبـــرم، او از ادبیـــات و دانش هـــای اضطـــراری ســـخن می‌گوید. توجـــه او به مفهـــوم کار هـــم خاص اوســـت.

فرهادی مردم شـــناس برجســـته کار و همـــکاری و یاریگـــری ســـت. کافی ســـت دقایقی با او هم کلام شـــوی یا یکی از کتاب هـــای او را بخوانـــی تا به حیرتی عمیق برســـی از میـــزان غفلتی که نهاد‌های رســـمی دانش و ادبیات و هنر ایران نســـبت به مقوله بســـیار مهـــم کار کرده اند. در هـــر گفتگویـــی، مرتضی فرهادی از میـــزان توجه ما نســـبت به اوقـــات فراغـــت می‌گویـــد و از مطالعاتی که در این بـــاره انجام می‌شـــود و درس‌های دانشـــگاهی کـــه دربـــاره اوقـــات فراغـــت حـــرف میزننـــد و بـــه جـــان دریـــغ می‌خـــورد کـــه چـــرا هیـــچ مردم شناســـی کاری به کار کار نـــدارد.

فرهـــادی بـــا پرسشی کاری بـــه کار انبـــوه اصطلاحـــات عمیـــق و دقیقـــی کـــه بـــا بصیـــرت شـــاعرانه اش می‌ســـازد گنجینـــه ســـخاوتمندی از تمدن ماســـت کـــه دانش او بی هیچ کبـــر و نازی در به روی هـــر معـــدن کار با حوصله‌ای می‌گشـــاید. ســـادگی ســـخن او، سبک نوشتنش که شـــبیه مثنوی معنوی از دایـــره‌ای بـــه دایـــره‌ای می‌گریـــزد و بـــاز میگـــردد و مـــیرود و می‌آیـــد ما را با خـــود پیچیده و پـــر از ظرایف تمدنی مان آشـــنا می‌کند.

دریغ اســـت کـــه جوانان ما فرهادی را نمی‌شناســـند و پیران ما از او نمی‌شـــنوند. عشق و شـــیفتگی او به کارش البته او را تا نفس دارد، گـــروگان نگه خواهد داشـــت؛ امـــا جوان هـــا می‌توانند بـــا پیوســـتن بـــه او در ایـــن گروگانگیـــری شـــرکت کننـــد. او از گـــرو خـــار ج نخواهد شـــد چـــون وجودش را نـــذر عشـــق بـــه تمـــدن ایرانـــی کرده اســـت؛ امـــا ا گر جوان هـــای مـــا ســـخن او را بشـــنوند در ایـــن حصـــر شـــگفت و زیبـــا تنهـــا نمی‌مانـــد. رویکـــرد بـــه مرتضـــی فرهـــادی آغـــاز شـــده اســـت و جوانهـــای بســـیاری از من ســـراغ او را می‌گیرند و گاه بـــا مطالعه یک کتاب از او مســـیر زندگیشـــان عوض می‌شـــود و گروگان همان عشـــقی می‌شـــوند کـــه فرهـــادی را اســـیر خـــود کـــرده اســـت.

جایـــی نوشـــتم که بـــزرگان مـــا ســـند بزرگی ما هســـتند و مـــا را به یـــاد خودمـــان می‌آورنـــد، حق هم همیـــن اســـت و از این بیشـــتر و بهتر نمیشـــود گفت، مواجهـــه با اندیشـــه و آثـــار مرتضی فرهـــادی مثل یک معجـــزه با نخســـتین دیـــدار، به مـــا کرامت گمشـــده و عظمـــت خودمـــان را بازپـــس می‌دهـــد و بـــه یادمـــان مـــی آورد که هر کشـــاورز غریـــب و قالیبـــاف گمنام این ســـرزمین وارث چـــه عظمت هـــا و دقت هایـــی ســـت. در زمانـــه ذوق زدگـــی نســـبت بـــه جلجـــای دیگـــران، نـــام و آثار مرتضـــی فرهادی حضور متواضـــع و کریمانه فرهنگ و دانش‌های ضمنی و ســـنت‌های ایرانی ست.

منبع: مجله راه 

نویسنده: علی محمد مودب