چقدر برای خرید فیلترشکن پول می‌دهیم؟

سه‌شنبه هفتۀ گذشته، مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور کشورمان در اولین جلسه شورای‌عالی فضای مجازی در دولت چهاردهم برخلاف وعده‌های گذشته خود در حوزه فیلترینگ با اشاره به موضوع فروش سودجویانه فیلترشکن، با بیان اینکه «برخی با فیلترشکن فروشی پول‌های میلیاردی کسب می‌کنند» دستور داد تا این مسئله به شکل جدی رسیدگی شود.

در همین راستا ستار هاشمی، وزیر ارتباطات توضیحاتی درمورد ساماندهی فیلترشکن‌ها ارائه کرد. چهارشنبه گذشته، هجدهم مهرماه وزیر ارتباطات در حاشیه جلسه هیات دولت بیان کرد: «حدود دو سوم کاربران از فیلترشکن‌ها استفاده می‌کنند. بحث استفاده از فیلترشکن‌ها هزینه مالی و گردش مالی غیر شفافی دارد، بررسی‌ها نشان می‌دهد بخشی از این اقتصاد غیرشفاف از جیب دولت خارج شده است و به جای اینکه برای توسعه زیرساخت استفاده شود وارد بازار غیر شفاف می‌شود.»

هاشمی همچنین درباره فروشندگان فیلترشکن‌ها تاکید کرد: «کارهای امنیتی و اطلاعاتی در این خصوص انجام شده است اما به دلایل فنی شاید این‌ بررسی‌ها راهگشا نباشد و در کوتاه مدت نتواند موثر باشد، اگر روی گردش مالی فروش فیلترشکن که در داخل کشور اتفاق می‌افتد تمرکز کنید، این مبالغ به سمت رمزارزی می‌رود و امکان پایش وجود ندارد.»

فقدان اطلاعات دقیق درمورد گردش مالی فروش فیلترشکن‌ها

در شهریورماه سال گذشته، طبق گزارش کمیسیون صنایع و معدن ۶۴ درصد از کاربران از فیلترشکن استفاده می‌کنند. در این گزارش نیز ذکر شده است که گزارش دقیقی از ارقام هزینه‌های فیلترشکن و تحمیل آن بر سبد هزینه‌های خانوارها ارائه نشده است. طبق گفتۀ حسین آصفری، عضو کمیسیون شوراها و امور داخلی کشور در مجلس در خردادماه سال ۰۲ ارائه‌دهندگان فیلترشکن‌ها گردش مالی بیش از ۵۰ هزار میلیارد تومانی دارند. 

ستار هاشمی در حاشیه همان جلسه در جمع خبرنگاران نیز به این موضوع اشاره کرد و گفت: «گردش مالی غیرشفاف فیلترشکن‌ها خودش یک آسیب جداگانه از مشکلات امنیتی و فرهنگی محدودیت‌های ایجاد شده است.»

از طرفی طبق آخرین آمار اعلام شده توسط انجمن تجارت الکترونیک تهران درمورد گردش مالی بازار خرید و فروش ابزار‌های فیلترشکن را در کشور سالانه بالغ بر ۵ هزار میلیارد (ماهانه چهار هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان) تومان برآورد کرد. از شروع کار دولت چهاردهم حدود چهار ماه گذشته است و در این مدت، ۱۲۰ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان درآمد حاصل از فروش فیلترشکن‌ها است.

پرفروش‌ترین فیلترشکن‌ها در ایران کدام‌اند؟

استفاده از فیلترشکن‌های پولی در سال‌های اخیر، افزایش چشم‌گیری داشته است. فیلترشکن‌های رایگان به دلیل شناسایی راحت‌تر و مسدود شدن آی‌پی آن‌ها و کیفیت پایین‌تر نسبت به فیلترشکن‌های پولی بسیاری از کاربران را به سمت خریدن VPN  ترغیب کرده است. همچنین بعد از فیلتر شدن اینستاگرام در سال ۱۴۰۱  آمار خرید فیلترشکن‌ها نیز به شدت افزایش یافته است. 

با این اوصاف با توجه به افزایش تقاضا و کاهش عرضه، سود قابل‌توجهی متوجه فروشندگان VPN  می‌شود. در سال‌های گذشته با ادامه روند فیلترینگ و محدودیت‌های بیشتر و هزینه‌های بالای پشتیبانی سرویس‌های فیلترشکن، قابل پیش‌بینی است که بازار فروش فیلترشکن در کشورمان رو به رشد باشد.

با بررسی سایت‌های محبوب فروش VPN  در کشورمان، پرفروش‌ترین فیلترشکن‌ها در ایران به همراه میانگین قیمت‌های حدودی آن‌ها به شرح زیر است:

با توجه به بررسی‌های «فرهیختگان» در نرخ‌های قیمت فیلترشکن‌های پرفروش در کشورمان، هر فرد به صورت میانگین ۱۹۰ هزارتومان ماهانه برای استفاده از فیلترشکن هزینه می‌کند.

همچنین براساس گزارش هزینه-درآمد مرکز آمار ایران، طی سال ۱۴۰۲ خانوارهای ایرانی به طور میانگین حدود ۲ میلیون و ۵۹۷ هزار تومان برای بخش اینترنت و تلفن هزینه کرده‌اند که با احتساب ۲۷ میلیون و ۶۵۱ هزار خانوار در کشور، هزینه اینترنت و تلفن ایرانیان طی سال گذشته به ۷۱ هزار و ۸۰۱ میلیارد تومان می‌رسد. با این حساب، هر خانوار ایرانی سال گذشته به طور میانگین ماهانه حدود ۲۱۶ هزار تومان برای اینترنت هزینه کرده است.  

در واقع هزینه‌ای که هرفرد برای فیلترشکن به صورت ماهانه می‌پردازد فقط کمی از هزینۀ یک خانوار برای استفاده از اینترنت، کمتر است. با توجه به اینکه حدود دو سوم کاربران ایرانی به این ابزارها روی آورده‌اند، این موضوع نه تنها بر سبد هزینه‌های خانوارها تأثیر گذاشته، بلکه به ایجاد یک بازار غیرشفاف و سودآور برای فروشندگان فیلترشکن نیز منجر شده است.