اجازه تحصیل نمی‌دهیم چون بو می‌دهند!

فرهیختگان: تقریبا ۲۰ شهریور ماه بود که دستورالعمل ثبت‌نام اتباع غیرایرانی به مدارس کشور ابلاغ شد. با وجود اینکه دستورالعمل ثبت‌نام اتباع غیرایرانی روی میز وزیر قبلی بود اما درنهایت چند روز مانده به شروع سال تحصیلی توسط وزیر دولت چهاردهم ابلاغ شد. وزیر آموزش‌و‌پرورش علاوه‌بر بدیهی بودن حق تحصیل اتباع مجاز، حتی به تلاش آموزش‌و‌پرورش برای تحصیل اتباع غیرمجاز نیز اشاره کرده بود: «به دنبال این هستیم که مشکلات و دغدغه‌هایی عده‌ای که به صورت غیرقانونی و غیرمجاز مهمان ما هستند را به نحو مناسب برطرف کنیم و در حال تمهید مقدماتیم و جای نگرانی وجود ندارد.»

حق تحصیل اتباع برای مسئولان تصمیم‌گیرنده به حدی اهمیت دارد که دادستان کشور نیز بر لزوم تحصیل اتباع غیرمجاز تأکید کرده است. دقیقا در همان روزها، ‌‌محمد موحدی، دادستان کل کشور با صدور بخشنامه‌ای خطاب به دادستان‌های عمومی و انقلاب مراکز استان‌ها بر پایش و نظارت بر فرایند آموزش کودکان و نوجوانان بازمانده از تحصیل تأکید کرده بود. در متن این بخشنامه آمده است: «با توجه به قانون حمایت از اطفال و نوجوانان و ماده ۲ آیین‌نامه اجرایی آموزش اتباع مجاز خارجی مبنی‌بر پوشش تحصیلی کامل همه اطفال و نوجوانان مقیم کشور صرف نظر از ملیت آنان، تمامی افراد زیر ۱۸ سال باید در مدارس ثبت‌نام شوند و عذری برای امتناع از پذیرش آنان وجود ندارد.» علی‌رغم وجود دستورالعمل آموزش‌و‌پرورش برای تحصیل اتباع غیرایرانی و بخشنامه صادر‌شده از سوی دادستان کشور اما براساس شنیده‌های «فرهیختگان»، دستورالعمل موجود و بخشنامه دادستان کشور در رابطه با تحصیل اتباع غیرایرانی نادیده گرفته شده است. براساس گزارش‌های «فرهیختگان» در روستای رحیم‌آباد از توابع بخش مرکزی شهرستان اصفهان، مدیران محلی مانع ثبت‌نام دانش‌آموزان افغانستانی در سال تحصیلی جدید شده‌اند. 

۱۵ دانش‌آموز افغانستانی ساکن ‌‌این روستای رحیم‌آباد و بخش مرکزی شهرستان اصفهان، با وجود اینکه اتباع قانونی حاضر در کشورند و مدارک هویتی آنها کامل است اما مسئولان این روستا، از جمله رئیس شورای روستای رحیم‌آباد، اجازه ثبت‌نام آنها نداده‌اند. 

براساس گفته‌های اتباع مجاز افغانستانی به «فرهیختگان»، بیش از سه دهه است که این خانواده‌های افغانستانی در میان اهالی این روستا زندگی می‌کنند. تا پیش از امسال، این اتباع مجاز مشکلی در تحصیل فرزندان‌شان نداشتند اما به یکباره، ظاهرا و براساس شنیده‌های «فرهیختگان» از منابع دیگر، رئیس شورای روستا اجازه ثبت‌نام به دانش‌آموزان اتباع نداده است.

یکی از خانواده‌ها که سه دانش‌آموز دارد، در گفت‌وگو با «فرهیختگان» می‌گوید که یکی از فرزندانش را با پیگیری از آموزش‌و‌پرورش شهرستان و استان و پرداخت مبلغی پول، توانسته است در مدرسه روستای نزدیک‌تر ثبت‌نام کند. اما دو فرزند دیگر همچنان و با وجود گذشت بیش از دو هفته از آغاز سال تحصیلی، بلاتکلیفند. در این میان گفتنی است که «فرهیختگان» مشکلات تحصیلی مهاجران قانونی را تا شفاف شدن ماجرا در اصفهان و نیز شهرهای دیگر پیگیری می‌کند. 

رئیس شورای روستای رحیم‌آباد: اتباع در مدارس جداگانه تحصیل کنند

رئیس شورای روستا در توضیح این اقدام خود و در پاسخ به «فرهیختگان» می‌گوید که براساس ارجاع خانواده‌ها به وی و نارضایتی از حضور دانش‌آموزان اتباع، همراه با بخشدار به این جمع‌بندی رسیده‌اند که مانع ثبت‌نام دانش‌آموزان افغانستانی شوند. صفایی می‌‌گوید که اتباع افغانستانی بو می‌دهند. همچنین اذعان می‌کند که مثلا دانش‌آموز کلاس دومی اتباع یازده ساله است. وی می‌گوید: «ما برای جلوگیری از تنش میان اتباع و روستاییان، به مدیر روستای رحیم‌آباد پیشنهاد دادیم تا امسال اتباع را ثبت‌نام نکند؛ با توجه به اینکه منطقه اغلب اتباع را ثبت‌نام نکردند تا حساسیت بیشتر شود.»

صفایی بهانه ثبت‌نام نکردن اتباع را عدم تطابق سن با پایه تحصیلی و عدم رعایت بهداشت فردی دانش‌آموزان می‌داند. وی در پاسخ به «فرهیختگان» همچنین می‌گوید که این اقدام، جلوگیری از ایجاد تنش میان اتباع، اولیای دانش‌آموزان و مدیر مدرسه بود: «ما روستاهای دیگری هم داریم. چرا برای تحصیل به روستاهای دیگر نمی‌روند؟ ما نمی‌گوییم که تحصیل نکنند، می‌توانند به روستاهای دیگر بروند. ما خودسرانه عمل نکردیم. نامه از بخشداری داریم. بخشدار به آموزش‌و‌پرورش نامه زده بود که در دهستان یک مدرسه بلااستفاده را برای تحصیل اتباع درنظر بگیرد. اما آموزش‌و‌پرورش به این ماجرا اعتنایی نکرد و فقط می‌گوید که دانش‌آموزان اتباع را در مدارس جا بدهید.»

رئیس شورای روستای رحیم‌آباد اصفهان می‌گوید که این دستورها از سوی بخشدار ابلاغ شده است: «در بند ابلاغ‌شده از سوی بخشدار، نوشته شده است که با توجه به سکونت اتباع در روستا، بهیار و شورا موظفند که به مالک و ساکن نامه بزنند و روستا را تخلیه کنند. در بند دیگر نوشته شده است که جهت اطلاع آموزش‌و‌پرورش، شورا و دهیار روستا مقرر شد که یک مدرسه بلااستفاده در دهستان برای تحصیل اتباع درنظر گرفته شود.

نتیجه بی‌سیاستی در مسئله مهاجران افغانستانی

با وجود ابلاغ دستورالعمل واحد از سوی آموزش‌و‌پرورش برای تحصیل اتباع، آن هم اتباع مجاز باز هم شاهدیم که قدرت محلی، دستورالعمل کشوری را دور می‌زند و به دور از نظارت نهادهای مربوطه و با توجیهات واهی، از تحصیل اتباع مجاز امتناع می‌ورزد. 

دهه‌هاست که مهاجران افغانستانی در جامعه ایرانی و میان ایرانیان زندگی می‌کنند. اغلب خانواده‌های قدیمی افغانستانی حاضر در کشور، جزوی از اتباع قانونی‌اند و حالا پس از گذشت چند دهه از حضورشان، حتی وطن و زادگاه خود را ایران می‌دانند. همچنین تا پیش از جوسازی‌های رسانه‌ای اخیر علیه اتباع افغانستانی، جامعه ایرانی نگاه معتدل‌تری به این مهمانان داشته‌اند. اما جوسازی، نشر اکاذیب و ایجاد هراس نسبت به اتباع افغانستانی باعث شد که بخشی از افراد، سال‌ها هم‌زیستی در کنار اتباع افغانستانی را فراموش کنند و درگیر این موج مهاجرستیزی شوند. مصداق آن دقیقا همین جلوگیری از ثبت‌نام اتباع قانونی در روستاهای اصفهان و اجرای بخشنامه‌های میلی است. مهاجری که ۳۳ سال در کشور حضور دارد، چرا باید در سال سی‌وچهارم از ثبت‌نام او توسط قدرت محلی و مسئولان یک روستا و بخش جلوگیری شود؟

البته جدی‌ترین نقد در این ماجرا، نبود سیاست و ایده خاص در تمام این سال‌ها نسبت به اتباع افغانستانی بود. اگر حضور اتباع در کشور، براساس یک قانون شفاف و با جزئیات کافی و وافی انجام می‌شد، امروز شاهد تصمیم‌گیری‌های خرد و میلی در رابطه با اتباع مانند اجازه ثبت‌نام نبودیم. واقعیت این است که در خلأ‌های قانونی، تصمیم‌گیری‌ها میلی و سلیقه‌ای می‌شود و هر روستا، بخش، شهر، شهرستان و استان براساس سلیقه و در راستای جوسازی‌های رسانه‌ای در رابطه با حضور اتباع تصمیم‌گیری می‌کند.