نقش امارات در تحولات یکسال اخیر منطقه

فرهیختگان: ۷ اکتبر تقریبا تمام معادلات کشورهایی را که به سمت عادی‌سازی روابط با رژیم‌صهیونیستی حرکت می‌کردند، به هم ریخت. آنها از تعاملات خود با اسرائیل عقب کشیدند اما بعد از مدتی دوباره آن را کلید زدند. نکته جالب توجه این است که در جریان بالارفتن تنش‌ها میان ایران و اسرائیل، آنها در کنار اسرائیل ایستادند اما همچنان مواضع خود را علنی نکردند.

در این میان موضع امارات به لحاظ روابط تجاری که با ایران دارد، حائز توجه است. برای بررسی بیشتر رفتار کشور امارات و عمان با جواد میرگلوی‌بیات، کارشناس مسائل خاورمیانه گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه متن آن را از نظر می‌گذرانید. 

میرگلوی‌بیات کارشناس مسائل عمان معتقد است برای بررسی رفتار امارات و عمان در مورد اسرائیل باید به قبل از ۷ اکتبر برگشت و گفت: «برای اینکه از سیاست‌ها، تصمیمات و راهبردهای کشورهای منطقه، بعد از طوفان الاقصی و وقایع امروز به‌خصوص در مورد دو کشور عمان و امارات صحبت کنیم، باید به قبل از ۷ اکتبر و قبل از شروع طوفان الاقصی برگردیم و ببینیم قبل از ۷ اکتبر، اتحادها، ائتلاف‌ها و همکاری‌های منطقه چه شکلی داشت. قبل از ۷ اکتبر مهم‌ترین اتفاق منطقه در غرب آسیا و شمال آفریقا بهار عربی بود که تقریبا یک دهه طول کشید.

اگر بخواهیم به‌طور کلی از بهار عربی و نقش امارات و عمان در نسبت با بهار عربی صحبت کنیم، می‌توان گفت امارات و عمان از برندگان بهار عربی بودند. برای درک بهتر مسئله می‌توان ادعا کرد مثلا کشور عربستان یکی از بازندگان بهار عربی بود. قبل از بهار عربی، امارات چنین نفوذی در کشورهای مختلف نداشت، این همه پایگاه نظامی و متحد و ائتلاف و نفوذ در نقاط مختلف را در منطقه نداشت، ولی عربستان که قبلا در سطح هیئت‌حاکمه کشورها، نفوذ خارق‌العاده‌ای داشت، امروز شاهد اینیم که در چند کشور یا این نفوذ را از دست داده یا کلا از معادلات آنها خارج شده است.

برای مثال در لبنان بعد از ماجراهای سعد حریری، دیگر نفوذ آنچنان ندارد، سوریه را تقریبا از دست داده و یمن هم که عملا در مقابل عربستان تبدیل به یک خصم شده است اما امارات قبلا در بسیاری از این کشورها که امروز حضور دارد، نفوذی نداشت ولی امروز می‌بینیم از لیبی گرفته تا شرق آفریقا در یمن و عراق و… حضور فعالی دارد با سوریه هم رابطه خوبی ایجاد کرده است.»

میرگلوی‌بیات در ادامه به این موضوع اشاره کرد که امروز امارات به دنبال تاثیرگذاری روی نظم منطقه‌ای است و گفت: «امروز باید قبول کنیم امارات یک بازیگر منطقه‌ای است. تبدیل شدن به یک قدرت منطقه‌ای، بعد از گذشت یک دهه از بهار عربی سبب شد، امارات دنبال تاثیرگذاری روی نظم‌های منطقه‌ای، نظم‌های جهانی و حتی همکاری با قدرت‌های بزرگ برود و به موازات افزایش این نفوذ منطقه‌ای، اقتصاد امارات نیز پیشرفت کرد و توانست سرعت رشد اقتصادی خود را بالا ببرد، اقتصادش را بزرگ کند و همین امر باعث شد این کشور مورد توجه قدرت‌های غربی و شرقی مثل چین قرار بگیرد.

امارات، نوعی از کنشگری داشته که توانسته منافع غرب و شرق را در منطقه‌ای فاقد امکانات طبیعی و ژئوپلیتیک خاصی جمع‌ کند و این یک موفقیت برای امارات بوده است. در چنین فضایی امارات با زمزمه‌های خروج آمریکا از منطقه دنبال این بود که خود را به‌عنوان بازیگر اصلی در منطقه نشان دهد و خود را از زیر چتر عربستان و هژمونی ایران و نفوذ سنتی ترکیه خارج کند و حتی در سطح جهانی هم بازیگری داشته باشد و البته این بازیگری بیشتر با غرب هماهنگ بود تا شرق.

بیات به این موضوع اشاره کرد که با بالا رفتن سطح تنش‌ها در منطقه، هم امارات و هم عمان هردو نگران بالا رفتن تنش‌هایند و گفت: «امروز که سطح تنش میان ایران، اسرائیل و محور مقاومت به این سطح رسیده و وقایع دوسه هفته پیش اتفاق افتاده است، امارات و عمان، هردو از افزایش تنش در منطقه نگرانند ولی سطح نگرانی یکسان نیست. نگرانی عمان از این لحاظ است که افزایش تنش در منطقه ممکن است منجر به ایجاد ناامنی شود و برای مثال صنعت گردشگری آن کشور را تحت تأثیر قرار دهد و به هیچ وجه نگران نیست که در فعل و انفعالات منطقه به لحاظ نظامی و امنیتی آسیب ببیند یا زیرساخت‌های آن ضربه بخورد و درون کشور رعب و وحشت به وجود بیاید.

چنانچه که هفته گذشته، ارتش جمهوری اسلامی ایران برای اولین بار بعد از انقلاب تمرین نظامی مشترک درون خاک عمان با ارتش سلطنتی انجام داد. هرچند که این‌ تمرین از قبل برنامه‌ریزی شده بود ولی یک پیام دارد و به این معنی است که عمان نگرانی عمده‌ای به لحاظ افزایش سطح تنش در منطقه و سرایت آن به این کشور ندارد و تنها نگران این است که تنش در منطقه بالا رود و دوقطبی‌ها شدت گیرد و عمان نتواند نقشش را به‌عنوان میانجی‌گر ایفا کند؛ هرچند که بازهم به عمان در شرایط بحرانی نیاز است و نگران امنیتی و نظامی خاصی ندارد اما امارات نگران شکست اسرائیل در منطقه است و نگران این است که سطح تنش در منطقه و حملات اسرائیل به ایران، به منافعش نه‌تنها در کشورش بلکه در نقاط دیگر منطقه هم آسیب بزند. به هرصورت دانستیم که امارات، در یک تفاهم و تقریبا اتحاد با اسرائیل در منطقه قرار دارد که دنبال نظم منطقه‌ای مورد نظر خودشانند و از شکست و تضعیف اسرائیل در جنگ امروز بسیار، نگران است.»

متن کامل گزارش «بازی پیچیده همسایه کوچک» و گفت‌وگو با شعیب بهمن، کارشناس مسائل منطقه و سیدهادی افقهی، سفیر سابق ایران در لبنان را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.