داستان‌های ۳ مسجد تاریخی سنگلج

آفتاب نو – ثریا روزبهانی: محله سنگلج در دل خود مساجد بیشماری را جای داده است که برخی از آنها بیش از یک قرن قدمت دارند.

خواندنی‌های بیشتر را اینجا دنبال کنید

مسجد مجدالدوله

مسجد مجدالدوله بر اساس کتیبه موجود در ضلع غربی در سال ۱۲۷۱ توسط «مهدی‌قلی‌خان مجدالدوله»، داماد ناصرالدین‌شاه، ساخته شده و به نام او شهرت پیدا کرده. ساخت این مسجد در دوره قاجار بیش از ۱۰سال طول کشید و اکنون آن را به عنوان مسجد و مدرسه «مجد» می‌شناسند. قسمت‌هایی از بنا از زمان احداث اولیه باقی مانده و قسمت‌هایی نظیر شبستان جدید از الحاقات سال‌های ۱۳۳۵ و ۱۳۳۶ است.

حضور فقها و مجتهدان نام‌آشنا به عنوان امام جماعت و مدرس حوزه علمیه و برگزاری کلاس‌های احکام تجارت در آن باعث شده تا معروف شود. همچنین مسجد مجد، از مساجد قدیمی تهران و محل تحصیل و تدریس و اقامه نماز جماعت بسیاری از بزرگان حوزه علمیه مانند شیخ فضل الله نوری و آیت‌الله محمد تقی آملی بود و امروزه نیز نماز جماعت آن با حضور چشمگیر مردم، به‌ویژه کسبه و تجار، برگزار می‌شود. این مسجد اکنون علاوه بر کاربری اصلی‌اش، مدرسه‌ دینی طلاب هم است.

مسجد میرزا یونس‌خان جارچی

مسجد میزرا یونس‌خان یکی از مساجد تاریخی دوره قاجار است که به دلیل نزدیکی خانه شیخ فضل الله نوری به این مسجد و همچنین برگزاری نماز جماعت توسط وی در این مسجد به نام ایشان شهرت دارد. این مسجد در دوران قاجار (زمان ناصرالدین شاه) توسط میرزا یونس‌خان جارچی دربار و حاج حسین انگشت‌باف بنا شده است. در زمان پهلوی دوم مسجد متروک ماند و در سال ۱۳۵۰ توسط آیت‌الله حسین غفاری (پدر آیت الله هادی غفاری) و معماری استاد حسین لرزاده بازسازی شد و مجددا در سال ۱۳۸۳ مسجد شیخ فضل الله نوری (میرزا یونس‌خان) توسط شهرداری تهران مورد بازسازی نهایی قرار گرفت. این مسجد به لحاظ معماری جاذبه‌های بی‌شماری دارد که نمونه‌اش طاق قوس شاخ بزی تند با آجرکاری نمای رومی در ورودی است. نام این مسجد با خاطرات دوران مشروطه گره خورده و فراموش نمی‌شود.

مسجد میرزا عیسی وزیر

یکی از مساجد قدیمی محله سنگلج در کنار گورستان تاریخی این محله بنا شده است. زمان قاجار پارک شهر گورستان بود. املاک میرزا عیسی‌خان وزیر هم در مجاورت این گورستان قرار داشت. او برای کمک به ایتام با هزینه شخصی خود مخارجی برای مسجد و مدرسه قرار دارد. مسجد و مدرسه میرزا عیسی‌خان وزیر در سال ۱۲۵۶ ساخته شد. آن دوران مسجد و مدرسه در کنار قبرستان بود. بعدها قبرستان را از بین برده و در محل قبرستان، پارک‌شهر کنونی را احداث کردند. فضای مسجد در سال ۱۳۵۵ بازسازی شد.

املاکی در اشتهارد و همچنین مغازه‌های اطراف مسجد میرزا عیسی‌وزیر، همگی وقف بر مسجد، حوزه و ایتام شده است. در وصیتنامه هم اشاره به موقوفات شده و خورشیدخانم (از خاندان غفاری) نیز وصیتنامه را امضا کرده است. اصل وصیتنامه در اختیار فرزندان انتظام‌السلطنه است و رونوشت آن نزد منصور رشیدی است. افراد زیادی از فضلا، علما و دانشمندان مشروطه در مدرسه میرزا عیسی وزیر، تدریس و تحصیل کرده‌اند. مقبره میرزا عیسی‌وزیر در کنار مسجد قرار گرفته و به وسیله دیواری از یکدیگر جدا شده است. کنار دیواری که کتیبه شجره‌نامه بر آن نصب است، دری وجود دارد که به حیاط نقلی و باصفای دیگری راه پیدا می‌کند. سنگ قبر وسط این اتاق بزرگ قبل از دیگر اجزای اتاق به چشم می‌آید. یکی متعلق به میرزا عیسی‌خان وزیر است و دیگری متعلق به برادرزاده‌اش، سیدمحمد انتظام‌السلطنه.