پوکی استخوان بی‌صدا می‌‌آید

درتازه‌ترین آمار وزارت بهداشت بیش از۶۰درصد افراد بالای۵۰سال درگیر این بیماری هستند. آماری نگران‌کننده که می‌گوید‌؛ از هر دو زن یک نفر و از هر چهار مرد یک نفر در سنین بالای ۵۰ سال شکستگی ناشی از پوکی استخوان را تجربه می‌کنند. این در حالی است که بسیاری از زنان و مردان بالای ۷۰ سال کمترین اطلاعی درباره این بیماری ندارند و حتی یک بار هم برای سنجش تراکم استخوان اقدام نکرده‌اند! 
ممکن است تعجب کنید اگر بدانید پوکی استخوان فقط افراد مسن‌تر راتحت تأثیر قرار نمی‌دهد بلکه به گفته دکتر آزاده زینب میرزایی، فوق‌تخصص روماتولوژی کودکان وعضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی حتی کودکان نیزمی‌توانندبه آن مبتلا شوند! بااین حال بسیاری ازمردم هنوز از شیوع پوکی استخوان اطلاعی ندارند،به همین دلیل است که اطلاع‌رسانی درمورداهمیت سلامت استخوان بسیارمهم است.برهمین اساس جام‌جم درگفت‌وگو با دکترآزاده زینب میرزایی،فوق‌تخصص روماتولوژی کودکان وعضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی به بررسی دلایل، راهکارهای پیشگیری و ابعاد مختلف این بیماری پرداخته است. 

 پوکی استخوان دقیقا چیست و تحت چه فرآیندی اتفاق می‌افتد؟
استخوان‌ها از یکسری مواد الی و معدنی تشکیل شده‌اند و عنصر مهم تشکیل دهنده آن نیز کلیسم است که باعث می‌شود دانسیته یا چگالی استخوان درحد مطلوب باشدوقتی به هردلیلی این چگالی کاهش پیدامی‌کند پوکی استخوان اتفاق می‌افتد.همین مسأله سبب می‌شود تا ما با شکستگی‌های متعدد متوجه این عارضه ‌شویم. درحال حاضر پوکی استخوان ازمشکلات شایع میان افراد سالمند و خانم‌های یائسه است. روند بروز این بیماری بسیار کند بوده و با تشخیص به‌موقع می‌توان از آن پیشگیری کرد. 
 
آیا پوکی استخوان فقط مختص سالمندان است؟
وقتی سن بالا می‌رود ممکن است چگالی استخوان‌ها کاهش پیدا کند و ‌فرد دچار پوکی استخوان شود. البته این عارضه مختص سالمندان نیست و در کودکان نیز برخی از بیماری‌های روماتیسمی خطر ابتلا به پوکی استخوان رادرآنهاافزایش می‌دهد. همچنین برخی بیماری‌ها نیز خود عامل پوکی استخوان هستند و سبب بروزشکستگی‌های مختلف درکودکان و بزرگسالان می‌شود. بنابراین وجود دردهای استخوانی در کودکان موضوعی بسیارحساس وقابل توجه است.برخلاف تصور جامعه که پوکی استخوان را مختص سنین میانسالی و پیری به بالا می‌دانند اما موارد بسیاری از ابتلای جوانان به پوکی استخوان نیز وجود دارد. 
 
وضعیت استحکام استخوان‌ها بعد از پوکی تا چه حد ضعیف می‌شود؟
فشارهایی که در حالت عادی باعث آسیب استخوان نمی‌شود در پوکی استخوان می‌تواند آسیب‌رسان باشد‌؛ مثلا زمین‌خوردن و حتی فشارهای خفیف مانند خم‌شدن بیش‌از‌حد استخوان یا سرفه می‌تواند باعث شکستگی شود.
 
مهم‌ترین نشانه‌های پوک‌شدن استخوان چیست؟
علائم مرتبط با شکستگی‌های پوکی استخوان در مردان و زنان یکسان و معمولا دردناک هستند.هرچند که به‌طور معمول در مراحل اولیه‌ پوکی استخوان هیچ نشانه‌ای وجود ندارد،اماهنگامی که استخوان‌هاضعیف شوند،علائم نیزآشکار می‌شوند. شکستگی ستون فقرات یا فشردگی مهره‌ها می‌تواند باعث کمردرد و گردن درد شدیدی شود که از پشت به طرفین بدن منتشر می‌شود. در طول سال‌ها، این شکستگی‌های مکرر ‌به کمردرد شدید، کوتاهی قد، تغییر در وضعیت، خم‌شدن، انحراف ستون فقرات به دلیل فروپاشی مهره‌ها (کیفوز) منجر می‌شود که در این‌صورت بسیار راحت‌تر از حد انتظار، استخوان‌ها می‌شکنند. 
 
چه عواملی بر پوک شدن استخوان مؤثر است؟
یکی از فاکتورهای اولیه در این خصوص سن و جنس است. به‌طور کلی خطر پوکی استخوان بعداز۳۰سالگی و در زنان به‌ویژه بعد از یائسگی افزایش می‌یابد. یکی از عوامل دیگر،کاهش سطح هورمون‌های جنسی است. تحقیقات نشان‌ می‌دهند کاهش سطح استروژن، تشکیل و تولید استخوان را مختل‌ می‌کند. علت این مسأله هم این است که استروژن در حفظ تراکم استخوان در زنان اهمیت دارد. به همین دلیل طی ۵ تا ۱۰سال اول پس ازیائسگی،زنان سالانه ۲ تا ۴درصد ازتراکم استخوانی را ازدست‌ می‌دهند. یکی دیگر از فاکتورهای مؤثر، ساختار استخوان است به‌طوری که قد بلند (بیش از ۵.۷فوت یا ۱.۷متر) یا لاغر بودن (وزن کمتر از۱۲۵پوند یا ۵۶.۶۹کیلوگرم) خطر پوکی استخوان راافزایش می‌دهد.به همین دلیل افراد ریزنقش به دلیل کمبود توده‌ استخوانی در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به پوکی استخوان هستند.مورددیگر ژنتیک است به این معنی که هرچه شکستگی لگن یا پوکی استخوان در اعضای نزدیک خانواده بیشتر باشد، شانس ابتلا به این بیماری نیز افزایش می‌یابد. 
 
چگونه می‌توان از خطر ابتلا به پوکی استخوان جلوگیری کرد؟
برخی موارد در ابتلا به پوکی استخوان مؤثر هستندکه می‌توان آنها را کنترل کرد.یکی ازاین عوامل، رژیم غذایی و شیوه زندگی است، زیرا تغذیه نقش بسیار مهمی در سلامت استخوان‌ها و دیگر اعضای بدن دارد. در واقع مصرف بیش از حد نمک و نوشابه‌های گازدار یکی از مواردی است که می‌تواند درپوکی استخوان مؤثر باشد.همچنین کمبود مصرف و سطوح پایین کلسیم، منیزیم و ویتامین D(ویتامین D به جذب کلسیم کمک می‌کند) به علت مشکلات تغذیه‌ای،مشکلات سوء‌جذب مانند سلیاک می‌توانند باعث سوء‌تغذیه و ایجاد آسیب به استخوان‌ها و موادمعدنی آن شوند.یکی ازمهم‌ترین عوامل در بحث سلامت استخوان‌ها عدم فعالیت یا بی‌حرکتی است.چراکه ورزش‌های قدرتی،راه رفتن،دویدن، پریدن،وزنه‌‌برداری باعث واردشدن شوک بر استخوان‌ها و تحریک رشد آنها می‌شوند و تا حد زیادی به جلوگیری از پوکی استخوان کمک می‌کنند. در نهایت نیز مصرف سیگار کشیدن و مصرف دخانیات نیز یکی از عوامل اصلی ابتلا به پوکی استخوان است.