بنای کعبه زرتشت به شدت در معرض آسیب ناشی از نشست زمین است/ فرونشست زمین؛ تهدیدی برای تخت جمشید و نقش رستم!

مهدی زارع، استاد تمام زمین‌شناسی، پس از بازدید از محوطه نقش رستم در مرودشت فارس به خبرنگار اجتماعی آفتاب نو گفت: «دشت مرودشت در سال‌های اخیر، بیشترین میزان فرونشست زمین را در استان فارس و جنوب ایران تجربه کرده است. تخت جمشید و نقش رستم بخش‌هایی از مجموعه باستانی شهر پارسه هستند و بناهای باستانی هخامنشی و ساسانی در معرض ریسک بالای فرونشست زمین و همچنین نشست شدید خاک‌های دستی و خاک‌ریزی‌ها برای تسطیح زمین قرار دارند.»

نقش رستم گورستان سلسله هخامنشی (حدود ۵۵۰ تا ۳۳۰ قبل از میلاد) با چهار مقبره بزرگ بر روی صخره است. این نماها عمدتاً تزئینات معماری دارند و شامل پانل‌های بزرگ بر روی درگاه‌ها هستند که هر کدام از نظر محتوا بسیار مشابه یکدیگرند. در این نماها، پیکره‌های پادشاه به همراه تعدادی پیکره کوچک‌تر از سربازان و مقامات که ادای احترام می‌کنند، قرار دارد. ورودی هر مقبره در مرکز هر صلیب است که به یک اتاقک کوچک باز می‌شود، جایی که پادشاه در تابوت دراز کشیده است.

زارع در ادامه افزود: «نشست زمین از سال ۱۳۸۷ در این محوطه گزارش شده، اما گسترش ترک‌های سطحی، محوطه‌های تخت جمشید و نقش رستم را به خطر انداخته است.»

او تصریح کرد: «کشاورزی در تشدید مسائل فرونشست، به ویژه در دشت‌هایی که به دلیل نبود رودخانه‌های مجاور از آب‌های زیرزمینی برای آبیاری استفاده می‌شود، نقش مهمی دارد. برداشت بیش از حد از آب‌های زیرزمینی در دشت‌های محدود، که حفر چاه‌های جدید به دلیل کاهش سطح آب‌های زیرزمینی ممنوع است، وضعیت را تشدید می‌کند.»

زارع اعلام کرد: «در هفته اول فروردین ۱۴۰۳، بارش شدید باران و پدیدار شدن آبشار در نقش رستم گزارش شد. در ماه‌های اخیر، حفر ترانشه‌های غیر اصولی که ابتدا برای کاوش‌های گروه باستان‌شناسی انجام شده و سپس برای انحراف و زهکشی آب توسعه یافت، عملاً بلا اثر بوده و تزریق سیمان در شکاف‌ها نیز علاوه بر تخریب موضعی، تأثیر قابل توجهی در کاهش ریسک نشست زمین نداشته و نخواهد داشت.»

او همچنین اضافه کرد: «در ۸ خرداد ۱۴۰۳، رئیس کل دادگستری فارس از وجود ۷ هزار چاه غیر مجاز در منطقه مرودشت خبر داد. تغییر وضعیت کشاورزی و دامپروری در منطقه و ممنوعیت فعالیت‌هایی که منجر به مصرف شدید آب در دشت مرودشت می‌شوند، راه‌حلی منطقی برای کاهش سرعت فرونشست و در نهایت متوقف کردن فرونشست بیشتر است. این اقدام می‌تواند ریسک تخریب آثار تاریخی و باستانی را کاهش دهد.»

در نهایت، زارع خاطرنشان کرد: «با توجه به اینکه گورهای پادشاهان هخامنشی در دیواره‌های تمام سنگی حفر شده‌اند، فرونشست خاک دستی تأثیر تخریبی مهمی حداقل در کوتاه‌مدت در این بخش‌ها نخواهد داشت. اما بنای کعبه زرتشت به شدت در معرض آسیب ناشی از نشست زمین است و طی سال‌های اخیر، محوطه‌سازی پیرامون کعبه زرتشت به شدت از نشست زمین آسیب دیده و به نظر می‌رسد گسترش آسیب‌ها به تدریج بنای اصلی کعبه زرتشت را به شدت در معرض خطر قرار خواهد داد.»