۰۱:۱۷ – ۰۴ آبان ۱۴۰۳
حجت الاسلام محمدباقر مشکاتی،کارشناس مذهبی و فعال رسانه در یادداشتی نوشت: غیرت دینی و مراقبت اجتماعی دو مفهوم چندوجهی و پیچیده و در عین حال مرتبط با یکدیگر هستند. برای درک بهتر این رابطه، ابتدا به تعریف مختصری از هر یک می‌پردازیم:
غیرت دینی: احساسی است قوی و عمیق که فرد نسبت به دین، اعتقادات و ارزش‌های مذهبی خود دارد. این احساس می‌تواند به شکل‌های مختلفی بروز کند، از جمله دفاع از دین در برابر انتقادات و هتک حرمت مقدسات و ارزش‌های الهی، تلاش برای گسترش آن و همچنین مراقبت از افرادی که به دین و مذهب مشترک اعتقاد دارند. در جوامع اسلامی، آموزه قرآنی ” امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر” نیز در این راستا تعریف می‌شود.
مراقبت اجتماعی: مجموعه‌ای از اقدامات و سیاست‌هایی است که هدفشان بهبود کیفیت زندگی افراد و جوامع است. این اقدامات می‌تواند شامل ارائه خدمات بهداشتی، آموزشی، رفاهی و همچنین امور خیریه و حمایت از گروه‌های آسیب‌پذیر و نیازمند جامعه باشد. مواسات و کمک‌های مؤمنانه از سوی جامعه دینمدار، شامل صدقه و انفاق و وقف و مانند اینها، نوعی مراقبت اجتماعی برخاسته از تعالیم دینی تلقی می‌شود.
رابطه غیرت دینی با مراقبت اجتماعی
در رابطه بین غیرت دینی و مراقبت اجتماعی، می‌توان به دو عنصر “محرکی” و “مکملی” اشاره کرد:
محرک مراقبت اجتماعی: در بسیاری از جوامع به‌ویژه جامعه اسلامی ایران، غیرت دینی به‌عنوان یک محرک قوی برای انجام کار‌های خیر و مراقبت از دیگران عمل کرده است. بسیاری از ادیان به‌ویژه دین مبین اسلام بر اهمیت کمک به نیازمندان، همدلی با دیگران و ایجاد جامعه‌ای عادلانه تأکید می‌کنند. این آموزه‌های دینی می‌توانند افراد را به انجام کار‌های خیرخواهانه و مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی تشویق کنند.
تکمیل‌کننده یکدیگر: در بسیاری از موارد، غیرت دینی و مراقبت اجتماعی می‌توانند یکدیگر را تکمیل کنند. برای مثال، نهاد‌ها و سازمان‌های مذهبی می‌توانند در ارائه خدمات اجتماعی به جامعه نقش مهمی ایفا کنند. در عین حال، دولت‌ها می‌توانند با حمایت از فعالیت‌های مذهبی و ایجاد فضای مناسب برای فعالیت‌های دینی، به تقویت روحیه همبستگی اجتماعی کمک کنند.
راهکار‌های همسویی بیشتر غیرت دینی و مراقبت اجتماعی
بهره‌گیری از عوامل مثبت: برای ایجاد یک جامعه سالم و پویا، لازم است که تعادل مناسبی بین این دو مفهوم برقرار شود. دیدگاه اسلام ناب محمدی، نگرشی مثبت و انگیزشی متعالی به نام غیرت دینی ایجاد می‌کند که کاملاً تقویت‌کننده‌ی مراقبت اجتماعی و مراقبت فرهنگی جامعه است. سیاست ایجابی و مدبرانه نهاد‌های دولتی جهت‌دادن غیرت دینی به مراقبت اجتماعی وفرهنگی باید باشد. رویداد‌های تاریخی و اجتماعی می‌توانند بر نحوه تعامل دین و جامعه تأثیرگذار باشند؛ رخداد‌های متعدد چند دهه اخیر در ایران به‌ویژه فتنه‌های مرتبط با فرهنگ حجاب و عفاف، شاهد بر این مدعاست؛ و لذا با نگاه راهبردی بایستی مدیریت شوند.
ترویج گفتگو و همدلی: ایجاد فضایی برای گفتگو و همدلی بین افراد با عقاید مذهبی مختلف می‌تواند به کاهش سوءتفاهم‌ها و تعصبات و افزایش درک متقابل کمک کند؛ و سازگاری، همسویی و هم‌افزایی غیرت دینی و مراقبت اجتماعی را شفاف‌تر سازد.
آموزش ارزش‌ها: آموزش ارزش‌های انسانی مشترک بین همه ادیان مانند مهربانی، عدالت و همدلی می‌تواند به تقویت روحیه خیرخواهی و مشارکت اجتماعی کمک کند. تبیین و تأکید بر دیدگاه متعالی اسلام در این ارزش‌ها، روشن می‌کند که غیرت دینی مخلصانه، برترین محرِّک و ترغیب‌کننده به مراقبت اجتماعی در جامعه اسلامی ایران است.
همکاری بین نهاد‌های دینی و دولت: همکاری بین نهاد‌های دینی و دولت در ارائه خدمات اجتماعی می‌تواند به افزایش اثربخشی این خدمات و تقویت اعتماد عمومی کمک کند. ورود نهاد‌های دینی عمومی در ایران به عرصه “مراقبت اجتماعی” مثل ادارات اوقاف و آستان‌ها و اماکن متبرکه به‌عنوان نماد نهادسازی اجتماعی در نظام اسلامی ایران، کارایی “غیرت دینی” را برای همگان به اثبات می‌رساند.
حمایت از فعالیت‌های داوطلبانه: حمایت از فعالیت‌های داوطلبانه و ایجاد تسهیلات برای مشارکت افراد، می‌تواند به افزایش مشارکت و مراقبت اجتماعی مبتنی بر غیرت دینی کمک کند. در این راستا هماره گروه‌های مردمی دینمدار مثل هیئت‌های مذهبی و گروه‌های جهادی پیشرو هستند.
پیشتازی گروه‌های مذهبی در مراقبت‌های اجتماعی، چون کمک‌رسانی در حوادثی مانند سیل و زلزله در ایران، ناشی از غیرت دینی بوده و نشان از کارآمدی دین در عرصه اجتماعی است.
تقویت نقش بانوان: تقویت نقش زنان در فعالیت‌های اجتماعی و مذهبی می‌تواند به گسترش دیدگاه‌های همدلانه و انسان‌دوستانه در جامعه اسلامی کمک کند. بی‌تردید لطافت و شفقت زنانه در بانوان متدین بیش از دیگران است چراکه باانگیزه مضاعفی، چون غیرت دینی که رضایت الهی را در پی دارد، همراه است؛ بنابراین در مراقبت اجتماعی سهل‌تر و مؤثرتر عمل می‌کند.
در بسیاری از جوامع اسلامی، نهاد‌های دینی نقش مهمی در ارائه خدمات اجتماعی دارند. در ایران اسلامی علاوه بر نهاد‌های دولتی و مذهبی، خیرین و گروه‌های جهادی و مذهبی، “مراقبت اجتماعی” و “کمک‌های مؤمنانه” و مواسات را برخاسته از “غیرت دینی” انجام می‌دهند.
منبع:فارس
