دکتر فاطمی قربانی توطئه استبداد داخلی و استعمار خارجی شد

اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران یاد شهید سیدحسین فاطمی وزیر خارجه دولت ملی ایران را گرامی داشت. در شبکه اجتماعی ایکس در این ارتباط نوشت: « ۱۹ آبان سالروز شهادت دکتر سیدحسین فاطمی،  وزیر خارجه دولت ملی ایران است که قربانی توطئه مشترک استبداد داخلی و استعمار خارجی شد.»

وی با بیان این که  کوشش برای حراست از استقلال، آزادی، استیفای حقوق ملت و تحکیم حاکمیت ملی، باور قلبی او بود، ادامه داد: او زمانی در روزنامه باختر نوشت «ما باید با استقامت و پایداری، استقلال خود را حفظ کنیم و از منافع ملت ایران به هر قیمت که باشد دفاع نماییم.»

گفتنی است سیدحسین فاطمی، متولد ۲۱ بهمن‌ماه ۱۲۹۶ سیاستمدار و روزنامه‌نگار ایرانی بود که از ۱۳۳۱ تا ۱۳۳۲ به‌عنوان وزیر امور خارجه فعالیت کرد. فاطمی نخستین ایرانی است که در خارج از کشور، دکتریِ روزنامه‌نگاری دریافت کرده است. وجه سیاسی او اما چنان پُررنگ است که این نکته تا سال‌ها پیش مغفول مانده بود. طرح جمهوری در آن مقطع از سوی فاطمی بوده است. طبق گفته دکتر مصدق مسئله ملی شدن نفت پیشنهاد فاطمی بود.  او پس از کودتای ۲۸ مرداد محاکمه و به اعدام محکوم شد.

فاطمی در مهر سال ۱۳۳۱ با استعفای وزیر خارجه وقت به سمت وزیر امور خارجه دولت مصدق منصوب شد و به‌دنبال کشف مدارک جاسوسی انگلیس بلافاصله سفارتخانه انگلیس را در اول بهمن تعطیل و کارمندان آن را اخراج کرد. وی طی ده ماه بعد از انتصاب یکی از کلیدی‌ترین وزیران کابینه مصدق و تندروترین مخالف استعمار انگلیس و سلطنت بود. او در جریان نهضت ملی‌شدن از همکاران نزدیک مصدق بود. 

با انحلال مجلس در تیرماه زمینه برای کودتا فراهم شد و در شب ۲۴ مرداد ۱۳۳۲ کودتا نظامی توسط افسران و گارد شاهنشاهی اجرا شد، در همان شب حسین فاطمی دستگیر شد و در نیمه شب فرمان عزل مصدق و نصب زاهدی در مقام نخست‌وزیری به مصدق ابلاغ شد اما مصدق، نصیری و سربازان گارد سلطنتی را توقیف کرد و در پی آن شاه کشور را به قصد بغداد ترک کرد، حسین فاطمی همان شب آزاد شد و در سه روز منتهی به کودتا در مقالات تندش مخالفت صریح و قطعی خود را با شاه اعلام کرد و با قاطعیت از حذف شاه و پهلوی نوشت. دوره سخت اختفای فاطمی از ۲۸ مرداد تا ۶ اسفند ۱۳۳۲ طول کشید.

فاطمی که به یک زندان نظامی منتقل شده بود، و همچنان پس از ضربات ترور مجروح بود متعاقباً با برانکارد به اتهام اقدام برای برکناری شاه و اقدام علیه سلطنت مشروطه به یک دادگاه نظامی برده شد. او سرانجام در سحرگاه ۱۹ آبان ۱۳۳۳ اعدام شد.

اشرف پهلوی در اعدام ایشان اصرار زیادی می‌ورزید و نهایتاً در قبرستان ابن‌بابویه در کنار کشته‌شدگان قیام ۳۰ تیر به خاک سپرده شد. سیف‌پور فاطمی، برادر دکترفاطمی در خصوص نحوه اعدام وی می‌گوید: «حسین را وقتی برای اعدام بردند که بسیار ناخوش احوال و بیمار بود. او را برای اجرای حکم با برانکارد و در حال تب بردند و با شلیک سه گلوله او را از بین بردند».

مصدق و دیگر همکارانش او را به خاطر وفاداری و صداقت ، شجاعت و صراحت و نقش حیاتی او در جنبش ملی می ستودند. فاطمی اندیشه های جمهوری‌خواهانه داشت و به طور فزاینده ای از نفوذ دربار رنج می‌برد. او به همان میزان در برابر به آنچه مداخله نامناسب خارجی ها در امور ایران می دانست ناشکیبا بود.

فاطمی قبل از اعدام گفته بود: «ما سه سال در این کشور حکومت کردیم و یک نفر از مخالفان خود را نکشتیم برای آنکه ما نیامده بودیم برادرکشی کنیم ما برای آن قیام کردیم که ایران را متحد کرده و دست خارجی را از کشور کوتاه کرده و معتقد بودیم اگر در گذشته بعضی از هم وطنان ما در اثر فشار اجانب تحت نفوذ آن‌ها قرار گرفته‌اند و منویات آن‌ها را اجرا کرده‌اند، بعد از آنکه به نهضت استقلال نائل شدیم رویه سابق را ترک خواهند گفت ولی افسوس که عاقبت گرگ زاده گرگ شود.»