فقر آموزش مهارت‌های اجتماعی در مدارس ایران؛ تهدیدی برای آینده جامعه

به گزارش خبرنگار اجتماعی آفتاب نو، در سیستم‌های آموزشی کشورهای مختلف، تربیت اجتماعی و فرهنگی بخش جدایی‌ناپذیر از برنامه‌های درسی است که هدف آن پرورش افرادی مسئول، آگاه و همدل در جامعه است. این رویکردهای تربیتی که بسته به فرهنگ، نیازها و اولویت‌های هر کشور شکل می‌گیرد، نه‌تنها به بهبود روابط اجتماعی کمک می‌کند بلکه بر سلامت روانی و اجتماعی نسل آینده تأثیرگذار است. به همین دلیل، لازم است که توجه ویژه‌ای به این بخش از آموزش‌ها شود تا جوانان علاوه بر کسب علم، مهارت‌های زندگی و ارزش‌های انسانی را نیز بیاموزند.

آموزش اجتماعی در ژاپن

در ژاپن، که یکی از پیشرفته‌ترین نظام‌های آموزشی دنیا را دارد، تربیت اجتماعی و اخلاقی در قلب برنامه‌های درسی قرار دارد. مدارس ژاپنی نه‌تنها دانش‌آموزان را به مطالعه علم و دانش‌های مختلف تشویق می‌کنند، بلکه در کلاس‌های هفتگی اخلاقی، ارزش‌هایی چون صداقت، احترام، همدلی و مسئولیت‌پذیری را به آن‌ها آموزش می‌دهند. این برنامه‌ها از طریق داستان‌های واقعی و سناریوهای اخلاقی، به کودکان می‌آموزند که چگونه در جامعه خود با دیگران به شیوه‌ای مثبت و مؤثر تعامل کنند. به علاوه، فعالیت‌هایی مانند تمیز کردن مدارس و ناهار خوردن جمعی، در کنار آموزش‌های تئوری، حس مسئولیت اجتماعی را در آن‌ها تقویت می‌کند.

آموزش اجتماعی در آلمان

در آلمان نیز سیستم آموزشی بر پرورش مهارت‌های اجتماعی تمرکز دارد. در این کشور، دانش‌آموزان در کنار یادگیری علوم مختلف، به‌طور گسترده در برنامه‌هایی مانند “Sozialkunde” شرکت می‌کنند که به آموزش حقوق شهروندی، مسئولیت‌های اجتماعی و قوانین کشور می‌پردازد. این کلاس‌ها به دانش‌آموزان این امکان را می‌دهند که تفکر انتقادی خود را تقویت کرده و نسبت به مسائل اجتماعی آگاه شوند. نکته جالب در اینجا این است که سیستم آموزشی آلمان ترکیب تئوری و عمل را در کنار یکدیگر قرار می‌دهد، به‌طوری که دانش‌آموزان علاوه بر کسب مهارت‌های علمی، تجربه‌های عملی نیز به‌دست می‌آورند. این رویکردها باعث می‌شود که دانش‌آموزان نه‌تنها برای تحصیلات بلکه برای ورود به بازار کار و تعاملات اجتماعی آماده شوند.

آموزش اجتماعی در مدارس هند

اما در هند و کشورهای مشابه، به‌رغم وجود برنامه‌های اخلاقی و فرهنگی، مشکلات بزرگی در سیستم آموزشی وجود دارد. فشارهای روانی زیاد، تفاوت‌های شدید در کیفیت آموزش میان مدارس مختلف، و تأکید بیش از حد بر امتحانات، می‌تواند به سلامت روانی دانش‌آموزان آسیب وارد کند. بسیاری از مدارس در این کشورها، به جای تمرکز بر رشد مهارت‌های اجتماعی و فردی، بیشتر به تحصیلات علمی و کسب نمرات بالا اهمیت می‌دهند.

نگران کننده ترین وضعیت در ایران

اما شاید نگران‌کننده‌ترین وضعیت در ایران باشد. در کشور ما، آموزش‌های اجتماعی در مدارس هنوز جایگاه واقعی خود را پیدا نکرده است. در حالی که در بسیاری از کشورهای دنیا تربیت اجتماعی و فرهنگی بخشی جدی از برنامه‌های درسی است، در ایران این بخش اغلب به‌صورت جزئی و نامنظم آموزش داده می‌شود. در مدارس ما، برنامه‌های مشخص و استاندارد برای آموزش مهارت‌های اجتماعی، حل مسئله، همدلی و حقوق شهروندی وجود ندارد. این کمبودها می‌تواند به آسیب‌هایی جدی برای جامعه منجر شود. وقتی که دانش‌آموزان مهارت‌های لازم برای تعامل اجتماعی، احترام به دیگران و مسئولیت‌پذیری را یاد نمی‌گیرند، ممکن است در بزرگسالی با مشکلاتی مانند عدم همکاری گروهی، رفتارهای خودخواهانه و ناتوانی در مدیریت تعارضات مواجه شوند.

نبود آموزش‌های اجتماعی مناسب در مدارس ایران نه‌تنها به فرد آسیب می‌زند، بلکه تأثیرات منفی آن به جامعه نیز سرایت می‌کند. جوانانی که نمی‌توانند به‌طور مؤثر در جامعه مشارکت کنند یا روابط سالم و محترمانه برقرار سازند، به‌راحتی در دایره مشکلات اجتماعی و اقتصادی گرفتار خواهند شد. علاوه بر این، چنین کمبودی می‌تواند در درازمدت باعث ضعف در انسجام اجتماعی و کاهش همبستگی میان افراد جامعه شود.

به همین دلیل است که آموزش‌وپرورش باید به‌طور جدی‌تر به تربیت اجتماعی و فرهنگی در مدارس توجه کند. این آموزش‌ها تنها در صورتی می‌توانند مؤثر واقع شوند که از ابتدا به‌عنوان بخشی ضروری از برنامه درسی شناخته شوند، به‌ویژه در زمینه‌های مهارت‌های زندگی، مدیریت هیجانات، ارتباطات مؤثر و احترام به دیگران. برای نسل آینده، پرورش افرادی آگاه و مسئول که توانایی همکاری و تعامل مثبت با دیگران را داشته باشند، ضرورتی غیرقابل‌چشم‌پوشی است. اگر این تغییرات در سیستم آموزشی ایران نهادینه نشود، جامعه ما ممکن است با چالش‌های بزرگ‌تری در آینده روبه‌رو شود.