آزادسازی قیمت بنزین سوپر چه پیامی با خود دارد!

این برای اولین بار است که در ایران امکان فروش بنزین به قیمت آزاد و بدون یارانه فراهم می شود. در سایر کشورهای جهان به استثنای معدود کشورهای نفت خیر، بنزین و سایر سوخت های مایع به صورت آزاد و با قیمت لحظه ای (مثل قیمت دلار) فروخته می شود. به همین دلیل در کنار پمپ بنزین ها تابلوهای بزرگ قیمت اکنون بنزین و … اعلام می شود. تصویری که احتمالا به زودی در ایران هم خواهیم دید.

قیمت بنزین سوپر چگونه محاسبه خواهد شد؟

به‌نظر می‌رسد مهم‌ترین نکته‌ای که در خصوص واردات بنزین سوپر وجود دارد، محل تأمین ارز آن است، به‌طورکلی محل تأمین ارز واردات یا از طریق سامانه نیما و یا از طریق مرکز مبادله ارز و طلاست.

با توجه به اینکه سیاست جدید بانک مرکزی گام نهادن به‌سوی ارز تک‌نرخی و کمرنگ کردن سامانه نیماست، پیگیری‌های اولیه نشان می‌دهد به‌احتمال زیاد نرخ ارزی که برای واردات بنزین سوپر تخصیص می‌یابد، نرخ ارز مرکز مبادله است، بنابراین احتمالاً نخستین پالس‌های بی‌ثباتی در نرخ بنزین سوپر از محل عدم‌تثبیت نرخ در مرکز مبادله نشئت خواهد گرفت و احتمالاً خروجی این بی‌ثباتی به سایر بازارها سرایت می‌کند.

با توجه به اینکه قیمت بنزین سوپر فوب خلیج فارس حدود ۱.۲ دلار است، اگر نرخ ارز آزاد برای واردات بنزین سوپر لحاظ شود، قیمت هر لیتر بنزین به ۸۰ هزار تومان خواهد رسید و هزینه پر کردن یک باک ۵۰ لیتری ۴ میلیون خواهد شد که برای بسیاری از مردم، به ویژه افرادی که خودروهای داخلی دارند، ممکن است به یک بار مالی سنگین تبدیل شود. این تغییر قیمت ممکن است منجر به افزایش قیمت خودروهای وارداتی و نیز افزایش هزینه‌های عمومی حمل‌ونقل شود.

با این حال، اگر واردات بنزین سوپر با نرخ ارز مبادله‌ای انجام شود، قیمت هر لیتر به حدود ۶۱ هزار تومان کاهش خواهد یافت، اما همچنان این قیمت به نسبت بنزین معمولی که با قیمت یارانه‌ای توزیع می‌شود، بسیار بالاتر خواهد بود. در حال حاضر قیمت بنزین سوپر ۳۵۰۰ تومان است و حال باید دید با توجه به این مصوبه قیمت بنزین وارداتی سوپر به چه صورت محاسبه خواهد شد.

ذخیره ۲۰ هزارمیلیاردی برای دولت

برخی کارشناسان مصوبه دولت درباره آزادسازی واردات و توزیع بنزین سوپر با قیمت غیریارانه‌ای را پس از حذف سوخت یارانه‌ای هواپیما، گام دوم دولت در راستای آزادسازی قیمت یا اعلام نرخ سوم تحلیل می کنند،هر چند مسئولان رسماً نظری درباره این تحلیل ندارند.

هر چند در حال حاضر کلاً ۵ درصد بنزین کشور به صورت بنزین سوپر با نرخ ۳۵۰۰ تومان توزیع می شود و در مجموع دولت سالانه ۲ میلیارد لیتر بنزین سوپر عرضه می کند، ولی طبق برآوردها با آزاد سازی واردات بنزین سوپر، مقدار مصرف آن با افزایش عرضه، رشد خواهد کرد. از طرفی دولت حدود ۲۰ همت یارانه برای بنزین سوپر پرداخت می کند که با این آزادسازی، احتمالا این ۲۰ همت مصارف از بودجه حذف خواهد شد. در حال حاضر قیمت هر لیتر سوخت هواپیما معادل ۳۰ هزار تومان است اما یارانه ای که دولت اختصاص می دهد، شرکت های هواپیمایی تنها لیتری ۶۰۰ تومان بابت هر لیتر بنزین می پردازند.به طور متوسط ​​روزانه حدود ۴ تا ۴.۵ میلیون لیتر سوخت جت در هواپیماهای مسافربری مصرف می شود که سالانه معادل ۱.۶۵ میلیارد لیتر است. این به معنای یارانه قابل توجه ۱ میلیارد دلاری است که این یارانه انرژی به ثروتمندان پرداخت می شود که بار قابل توجهی بر دوش مالی دولت است. دولت در اولین گام اصلاح یارانه انرژی ثروتمندان تصمیم گرفت قیمت بنزین هواپیما را به جای ۶۰۰ تومان فعلی به لیتری ۶۶۰۰ تومان افزایش دهد. 

چالش های بنزینی دولت

آزادسازی قیمت بنزین سوپر ممکن است مقدمه‌ای برای افزایش قیمت سایر انواع بنزین و حامل‌های انرژی باشد. این گونه اقدامات معمولاً به منظور فراهم‌سازی بستر روانی و اجتماعی برای پذیرش افزایش قیمت‌ها صورت می‌گیرد. اگرچه ممکن است دولت به دنبال مدیریت بهتر منابع انرژی و کاهش یارانه‌ها باشد، اما چنین تغییراتی ممکن است با واکنش‌های اجتماعی مواجه شود.

یکی از مهم‌ترین چالش‌ها افزایش بالقوه نرخ تورم است. افزایش قیمت بنزین می‌تواند هزینه‌های حمل و نقل و به تبع آن، قیمت کالا و خدمات دیگر را تحت تأثیر قرار دهد.

افزایش قیمت بنزین، به ویژه در شرایط اقتصادی دشوار، ممکن است به نارضایتی و اعتراضات اجتماعی منجر شود. توانایی دولت در مدیریت این اثرات نقشی اساسی در اجرای موفق سیاست‌های اصلاحی دارد.

در مجموع، آزادسازی قیمت بنزین سوپر اقدامی در راستای اصلاح اقتصادی و مدیریت مصرف سوخت است، اما نیاز به برنامه‌ریزی دقیق و مدیریت اثرات جانبی آن وجود دارد تا به اهداف خود دست یابد و از ایجاد نارضایتی‌ اجتماعی جلوگیری شود.

اما از سوی دیگر برخی کارشناسان معتقدند افزایش قیمت بنزین و خودرو در ایران موضوعی است که می‌تواند با نگاه به تجربه‌های جهانی مورد بررسی قرار گیرد. تغییرات قیمتی باید بر اساس اصول منطقی و قابل توجیه اتخاذ شوند. اگر دولت تصمیم بگیرد که قیمت کالاهای اساسی را به سطح جهانی برساند، منطقی است که مردم نیز انتظار داشته باشند دستمزدها با استانداردهای جهانی همگام باشد. در حال حاضر، حقوق و دستمزدی که به کارمندان پرداخت می‌شود، مطابق با معیارهای بین‌المللی نیست.

مشکلات ساختاری متعددی در کشور وجود دارد که نیازمند توجه و اصلاح هستند. تمرکز صرف بر تغییر قیمت بنزین بدون در نظر گرفتن عوامل گسترده اقتصادی اشتباه است. برای دستیابی به درک صحیح، ضروری است که اقتصاد را به صورت جامع و از ابعاد مختلف تحلیل کنیم. نه می‌توان به سادگی گفت که قیمت بنزین کم است و نه اینکه بالاست، بلکه این مسأله باید در چارچوب کلی اقتصادی کشور بررسی شود تا افزایش قیمت آن توجیه‌پذیر باشد.