چگونه ربات‌ها به درک «احساس خود» در انسان‌ها کمک می‌کنند؟

به گزارش خبرنگار علمی و فناوری خبرگزاری برنا، در یک مقاله مروری که به‌تازگی در نشریه Science Robotics منتشر شده، سه دانشمند از رشته‌های مختلف به بررسی مفهوم «احساس خود» در انسان‌ها پرداخته‌اند و نقش روبات‌ها را در درک بهتر این پدیده مورد بررسی قرار داده‌اند.

این مقاله که توسط آگنیشکا ویکوفسکا، رئیس واحد شناخت اجتماعی در تعامل انسان و ربات در موسسه فناوری ایتالیا (IIT)، تونی پرسکات، استاد رباتیک شناختی در دانشگاه شفیلد انگلستان و کای فوگلی، استاد روان‌پزشکی در دانشگاه کلن آلمان نوشته شده، نشان می‌دهد که ربات‌ها می‌توانند به‌عنوان ابزاری برای مطالعه و شبیه‌سازی فرایندهای شناختی مرتبط با «احساس خود» در انسان‌ها عمل کنند.

«احساس خود» در انسان‌ها و چگونگی شبیه‌سازی آن در ربات‌ها

احساس «خود»، که به‌طور طبیعی برای همه انسان‌ها وجود دارد، به‌عنوان تجربه‌ای از «بودن» و «داشتن» یک خود در بدن و عمل کردن در جهان شناخته می‌شود. این تجربه نه تنها به فرد احساس هویت و یکپارچگی می‌دهد، بلکه به او امکان می‌دهد تا خود را از دیگران متمایز کند و دیگران را نیز به‌عنوان موجوداتی با هویت و اراده مستقل درک کند. در این مقاله، نویسندگان به دو روش اصلی استفاده از روبات‌ها برای درک این پدیده اشاره کرده‌اند: ربات‌ها به‌عنوان مدل‌هایی برای فرآیندهای شناختی مرتبط با خود و روبات‌ها به‌عنوان ابزارهایی برای آزمایش‌های روان‌شناختی اجتماعی.

ربات‌ها به‌عنوان مدل‌هایی برای شبیه‌سازی فرآیندهای «احساس خود»

نویسندگان این مقاله معتقدند که روبات‌ها می‌توانند به‌عنوان مدل‌هایی برای شبیه‌سازی فرآیندهایی که در انسان‌ها منجر به «احساس خود» می‌شوند، عمل کنند. پژوهش‌های جاری در شناخت انسان‌ها نشان می‌دهند که احساس خود در انسان‌ها به‌عنوان بهترین توضیح مغز از تجربیات حسی خود و نقشش در تولید این سیگنال‌های حسی شکل می‌گیرد. از آنجایی که ربات‌ها می‌توانند به‌عنوان عوامل بدنی فیزیکی عمل کنند، آن‌ها می‌توانند پلتفرم‌های مناسبی برای آزمایش این نظریات و درک بهتر «احساس خود» در انسان‌ها باشند.

برای مثال، پژوهشگران می‌خواهند ربات‌ها را به‌گونه‌ای طراحی کنند که قادر به تمایز بدن خود از دیگر اجسام باشند (یعنی تفاوت خود-دیگری) و همچنین قادر باشند تا پیامدهای اعمال خود را تشخیص دهند (حس عاملیت). این فرایندها، که در انسان‌ها به‌طور طبیعی وجود دارند، می‌توانند در ربات‌ها شبیه‌سازی شوند تا به درک بهتر «احساس خود» در انسان‌ها کمک کنند.

ربات‌ها به‌عنوان ابزارهای تجربی در روان‌شناسی اجتماعی

دومین رویکرد استفاده از ربات‌ها در این مقاله، به‌کارگیری ربات‌ها به‌عنوان ابزارهایی برای آزمایش‌های روان‌شناختی است. در این آزمایش‌ها، انسان‌ها با ربات‌ها تعامل می‌کنند و ربات‌ها قادرند ظرفیت‌های اجتماعی مانند ارتباط از طریق زبان یا توجه مشترک را نمایش دهند.

هدف این آزمایش‌ها این است که بررسی کنند آیا انسان‌ها ربات‌ها را به‌عنوان موجودات اجتماعی با هویت مستقل درک می‌کنند و آیا وضعیت‌های ذهنی آنها در تعامل با روبات‌ها مشابه حالت‌هایی است که در تعامل با دیگر انسان‌ها دارند.

یکی از آزمایش‌هایی که گروه ویکوفسکا در IIT انجام داده‌اند، نشان داده است که برخی از انسان‌ها هنگام همکاری با ربات‌ها، حس «عاملیت مشترک» پیدا می‌کنند. به‌عبارت دیگر، انسان‌ها زمانی که با ربات‌ها به‌عنوان بخشی از یک تیم عمل می‌کنند، آن‌ها را به‌عنوان موجودات عمدی و دارای هدف در نظر می‌گیرند، مشابه اینکه با یک انسان دیگر تعامل دارند.

ایجاد «حافظه خود» در ربات‌ها

مقاله همچنین به ارتباط میان توسعه «احساس خود» در انسان‌ها در طول زندگی و انتقال برخی ویژگی‌های آن به روبات‌ها اشاره کرده است. به‌عنوان مثال، کودکان تا سن ۴ سالگی شروع به درک «خود» به‌عنوان موجوداتی پیوسته در طول زمان می‌کنند و می‌توانند دیگران را نیز به‌عنوان موجودات با هویت مستقل و مشابه خود ببینند. این ویژگی‌ها که بخشی از فرایند شکل‌گیری «حافظه خود» در انسان‌ها هستند، در حال حاضر در روبات‌ها بررسی می‌شود. هدف این تحقیقات، ایجاد سیستم‌های حافظه‌ای برای ربات‌ها است که مشابه حافظه خودنوشت انسانی عمل کنند. با این حال، این تحقیق هنوز در مراحل ابتدایی خود قرار دارد و ربات‌ها در حال حاضر هیچ‌گونه آگاهی از خود به‌عنوان موجوداتی که از روزی به روز دیگر ادامه دارند، ندارند.

چالش‌ها و مسیرهای آینده

این مقاله همچنین به چالش‌ها و مسیرهای آینده در درک «احساس خود» از طریق روبات‌ها اشاره کرده است. به‌ویژه زمانی که این احساس در افراد مبتلا به اختلالاتی مانند اسکیزوفرنی یا اوتیسم به‌طور قابل‌توجهی مختل می‌شود، ربات‌ها می‌توانند به‌عنوان ابزاری برای درک بهتر این اختلالات و کمک به درمان آن‌ها مورد استفاده قرار گیرند. پژوهشگران بر این باورند که با درک تنوع در تجربه «احساس خود»، می‌توان به بینش‌های جدیدی در زمینه ساختارهای اساسی این پدیده دست یافت.

این تحقیق گامی مهم در جهت درک بهتر «احساس خود» در انسان‌ها از طریق ربات‌ها است. با استفاده از ربات‌ها به‌عنوان مدل‌ها و ابزارهای تجربی، دانشمندان می‌توانند فرآیندهای شناختی مرتبط با «احساس خود» را شبیه‌سازی کرده و آن‌ها را در شرایط آزمایشگاهی مورد بررسی قرار دهند.

این پژوهش می‌تواند درک ما از هویت انسان و چگونگی شکل‌گیری و تکامل آن را دگرگون کند و همچنین در درمان اختلالات روان‌شناختی مانند اسکیزوفرنی یا اوتیسم نقش مهمی ایفا کند.

انتهای پیام/