دکتر محمدمهدی طهرانچی رئیس دانشگاه آزاد در اولین همایش ملی حکمرانی در نظام تعلیم و تربیت که ۱۸ آذر با حضور عبدالحسین خسروپناه دبیر شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، علیرضا کاظمی وزیر آموزش‌وپرورش و وزرای آموزش‌وپرورش ادوار گذشته در پردیس تربیت معلم نسیبه تهران برگزار شد به ارائه سخنرانی با موضوع «حکمرانی مطلوب در نظام تعلیم وتربیت» پرداخت.
دکتر طهرانچی گفت: «ما در خلأ و فضای مجرد زندگی نمی‌کنیم، دنیای غرب به‌عنوان تمدن غرب پس از انقلاب صنعتی شتابان مسیری را درحال طی کردن است، ما مسیر عصر جهان شبکه‌ای را درک کردیم و وارد عصر انسان- ماشین شده‌ایم و این‌ها به شدت در نظام تعلیم و تربیت ما اثر دارد.»
رئیس دانشگاه آزاد ادامه داد: «موضوعی که با عنوان نسل Z شاهد بودیم مربوط به عصر جهان شبکه‌ای است اما ما در ورود به مرحله عصر انسان- ماشینیم که نکات خاص خود را دارد. در این عصر هوش مصنوعی و کامپیوتر کوانتومی به‌عنوان نماد فناوری‌اند. اما این عصر سه نکته دارد؛ انسان را برای اولین‌بار به مرکز انقلاب صنعتی بردند و از طرف دیگر توسعه پایدار و تاب‌آوری را به‌عنوان رکن پیاده‌سازی این عصر و این نسل برشمردند و نسبی‌گرایی جنسیت و تقابل با زوجیت زن و مرد را برای خلق زوجیت جدید انسان- ماشین تدارک دیدند.» وی تصریح کرد: «چه بخواهیم و چه نخواهیم نسل‌های ما هم از سال ۱۳۸۴ به بعد با این موضوعات مواجهند. پس از انقلاب اسلامی سه دوره درون کشور بیشتر اثرگذار بودیم، اما از سال ۸۴ به بعد ما بیشتر تأثیرپذیر شدیم و نسل دیجیتالی‌ها نسلی بود که اکنون با آن‌ها در دانشگاه‌ها مواجهیم و سؤال جدی این است که نسل بعد چه چیزی را تدارک دیدند؟ آنچه با عنوان حذف مقاومت در جهان شاهدیم بیشتر از آنکه حذف مقاومت سیاسی و حفظ رژیم‌صهیونیستی باشد، حذف جریان فکری مقاومت در مقابل پیاده‌سازی نسل پنجم است که حواشی افتتاحیه المپیک ۲۰۲۴ پاریس و مسائل ورزش و… در این راستا هستند.»
دکتر طهرانچی تأکید کرد: «ماشین در سیر تمدنی از ابزاری جامد به ابزاری همراه تبدیل شده و ما با ماشین انسان‌واره و دانایی مبتنی‌بر ماشین طرفیم که بچه‌ها فقط می‌خواهند یاد بگیرند که از ماشین چگونه سؤال کنند و فکر کردن را در آینده تعطیل می‌کند؛ چراکه ماشین پاسخگوی آن‌ها خواهد بود. این مسیر، مسیری است که از ماشین ابزار تا ماشین همراه، تأثیر جدی در نظام تعلیم و تربیت خواهد داشت.» رئیس دانشگاه آزاد با بیان اینکه ما باید برای مواجهه با این مسیر غرب پاسخ لازم داشته باشیم، گفت: «پاسخ مناسب این مواجهه چیزی نیست جز حکمرانی مؤثر در نظام تعلیم و تربیت. بدون حکمرانی مؤثر در نظام و تعلیم و تربیت هیچ پاسخ دیگری برای این بحث نخواهیم داشت.»
دکتر طهرانچی با بیان این پرسش که روش ما در برخورد با مسئله سلطه ماشین بر انسان چه می‌خواهد باشد، گفت: «پاسخ این سؤال دو راه است؛ تقلید یا تبیین؟ تبیین یعنی تولید فکر مبتنی‌بر علم و حکمت، اگر تقلید کنیم و بخواهیم دوباره با نهضت ترجمه به‌سراغ غرب برویم حتماً وعده قرآن این است که با برخورد جاهلانه پشیمانی در آینده خواهیم داشت. (یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنْ جَاءَکُمْ فَاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَینُوا أَنْتُصِیبُوا قَوْمًا بِجَهَالَهٍ فَتُصْبِحُوا عَلَیمَا فَعَلْتُمْ نَادِمِینَ- آیه ۶ سوره حجرات.) اگر تبیین کنیم مسلماً می‌توانیم راه خروجی بیابیم. نباید تسلیم شد و مقاومت باید باقی بماند.
وی در ادامه به گذار نظام تعلیم و تربیت اشاره کرد و گفت: «ما اساساً با نظام تعلیم و تربیت غرب چگونه وارد شدیم؟ در گذشته ایران اسلامی ما یک سازمان مربی‌محور داشتیم و مکتب‌ها و حوزه‌های علمیه مربی‌محور بودند اما از سال ۱۲۳۱ هجری شمسی به سازمان‌های تمدنی ورود کردیم و بعد سازمان‌های علمی جمعی پیدا کردیم، یعنی مدرسه ما دیگر در ادامه مدارس مربی‌محور گذشته نبود و سازمان‌محور بودند.» دکتر طهرانچی با اشاره به سه رویکرد آموزش‌عالی، گفت: «رویکرد اولیه دنبال تربیت نیروی کارشناس ماهر بود، همان تفکری که دانشسرای عالی داشت و بعد به دانشگاه فرهنگیان رسید و وزارت کار هم همین بحث را داشت، رویکرد دیگر تربیت نیروی دانشگر بود این مدل در نظام آموزش عالی اجرا می‌شود و رویکرد سوم تربیت نیروی حرفه‌ای است که در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی دنبال می‌شود. ما سه رویکرد متفاوت در کشور برای ارتقای نیروی انسانی و تعلیم و تربیت درمقطع عالی داریم.»
وی ادامه داد: «نکته مهم این است که امروز اقبال اجتماعی به نظام تربیت آموزش پزشکی افزایش یافته، چون یک نظامی است که علاوه بر دانایی، توانایی را هم دربرمی‌گیرد، یعنی آموزش پایه، کاربینی، کارآموزی و کارورزی دارد. این نظام از کاردانی تا دکتری فوق‌تخصص را درون خود دارد و یک نظام تربیت حرفه‌ای است که در مقابل دو نوع تربیت دانشگر و کارشناس ماهر قرار گرفته است. سؤال این است که آیا تربیت کارشناس ماهر در حکمرانی تعلیم و تربیت کافی است؟ اگر ما فقط به کنشگران سطح در صفحه عمل برسیم در حدکارشناس، یعنی هدف خود را تربیت معلم قرار دهیم، آیا می‌توانیم با این دنیای پیچیده پاسخ لازم داشته باشیم؟ پاسخ منفی است.» دکتر طهرانچی با بیان اینکه نهاد رشد‌دهنده از سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی، ساختار و ابزار، فناوری و نظام و قوانین پیروی می‌کند، گفت: «به این مدل نظام آموزش‌وپرورش می‌گوییم و درحقیقت این وزارتخانه در این وجه از حکمرانی نشسته است اما نظام حکمرانی گزاره، الگو، روش و نظریه می‌خواهد، بدون نظریه چگونه می‌توانیم در این دنیای پیچیده مقابله کنیم. امروز دوگانه‌ای داریم که به هم نقطه تلاقی ندارند. بحث این است که دانشگاه اگر در اوج باشد و دانش آن اسلامی شود، به حقیقت علم و شناخت معلوم خواهد پرداخت، اما دانشگاه چگونه می‌تواند در حالت ایده‌آل بتواند مبنای مدرسه باشد. باید این ارتباط را برقرار کرد.»
رئیس دانشگاه آزاد با طرح این سؤال که چگونه باید نظام علمی را به نظام مدرسه در حکمرانی مطلوب الحاق کنیم، اظهار کرد: «درحقیقت دانشگاه و مدرسه باید ممزوج شوند، نمی‌شود یکی این‌سو و دیگری آن‌سو باشد، نظام یاددهی که دانشگاه می‌خواهد برای نظام تعلیم و تربیت داشته باشد باید هوشیار باشد که نظام یادگیری آن در مدرسه است، دانش، حل مسئله و ایده‌آرایی که در دانشگاه صورت می‌گیرد باید به معرفت، مهارت و نوآوری در مدرسه ختم شود و این نظام رفت و برگشتی نمی‌تواند با وضعیت موجود ادامه پیدا کند. در وضعیت موجود ما سازمان دانشگاه و سازمان مدرسه جداست اما در نهاد تعلیم و تربیت این‌ها به‌عنوان اجزای پیوسته عمل خواهند کرد.»
دکتر طهرانچی افزود: «باید این دو نظام را در نهاد تعلیم و تربیت به یکدیگر متصل کنیم. سؤالی که اینجا مطرح می‌شود این است که چگونه مسئله دانشگاه را عین مسئله مدرسه کنیم؟ اگر سؤال دانشگاه این نباشد، حذف خواهیم شد. برای این اتفاق مدرسه نیاز‌هایی دارد که باید شناسایی شود، تحقیق و تألیف بر آن حاکم باشد، مدرسه دانش ضمنی دارد و ما سال‌هاست در جامعه تعلیمات اسلامی یا مدارس خاص ما به دانش‌های ضمنی تعلیم و تربیت رسیدیم اما هیچ‌گاه آن‌ها را دانش آشکار نکردیم. برای اینکه این اتفاق بیفتد لازم است ساختار خاصی را پیش‌بینی کنیم که در آن مدرسه با دانشگاه مرتبط می‌شود، مدیریت دانش باید بین آن‌ها شکل بگیرد، اگر این اتفاق افتاد محتوای آموزشی، رشته علمی، استاد و دانشگاه و روش آموزش مرتبط می‌شود.»
وی خاطرنشان کرد: «اگر این کار را انجام دادیم می‌توانیم تولید دانش اسلامی کاربردی، پیوند دانش تربیتی و ارتباط با عرصه داشته باشیم. مدل اداره‌ای که برای خروج از این حالت پیشنهاد داریم، این است که جریان دانشی تربیت اسلامی در دانشگاه را با الگوگیری احسن از نظام پزشکی به جریان عینی کارکردی تربیتی متصل کنیم. ما باید مدرسه را عرصه و دانشگاه را پایه تولید دانش تربیتی بدانیم و بین این‌ها ارتباط برقرار کنیم. صرف تربیت معلم کافی نیست.» رئیس دانشگاه آزاد با اشاره به رویکرد غرب در نسبی دانستن جنسیت، ادامه داد: «در اروپا وقتی بچه هفت‌ساله می‌خواهد به مدرسه برود از او می‌پرسند که دوست دارد دختر باشد یا پسر؟ این سؤال پیش روی بچه‌ها هم قرار خواهد گرفت. چه کسی باید پاسخ آن را استخراج کند؟ آیا می‌شود با مجموعه کتاب‌ها و با شیوه‌های گذشته‌گرا به این چالش‌ها پاسخ گفت؟ خیر، پس باید انتقال الگو‌های تربیتی و راه‌حل به مدرسه را از یکطرف و انتقال مسئله به دانشگاه از طرف دیگر فراهم باشد، باید بین دانشگاه و مدرسه، برخی مدارس به‌عنوان عرصه‌های تربیتی به دانشگاه متصل شوند. همانطور که همه بیمارستا‌ن‌ها، درمانی آموزشی نیستند و تعدادی بیمارستان خاص این مدلی‌اند، جایی که امکان بازخوردگیری فراهم شده است.»
وی ادامه داد: «در مفهوم جدید، در نظام ارتقای استادیار معلم، دانشیار معلم و استاد معلم مطرح شد. در مدرسه باید استاد عرصه باشد و درکنار استاد دانشگاه، استادیار و دانشیار دانشگاه برای خلق الگوی تربیتی دست در دست هم بدهند. ما نظام ارتقای آموزش‌وپرورش را گرفتیم اما مفهوم را باید وارد کنیم. همانطور که پزشک در بالینی با پزشک پایه متفاوت است، اینجا هم استاد عرصه با استاد پایه دست در دست هم دارند، با اینکه متفاوتند. در این نظام مسئله دانشکده‌ها باید مدرسه باشد.»
دکتر طهرانچی تأکید کرد: «در این نظام، دانشکده مرکزی پیشرو و کارآمد در طراحی و اجرای دوره‌های آموزشی، توسعه حرفه‌ای، تولید دانش تخصصی، پژوهش در حوزه تعلیم و تربیت، استخراج الگو‌های تربیتی احسن و ارائه خدمات تربیتی خواهد بود. با این نگاه ما می‌توانیم یک نظام حکمرانی تعلیم و تربیت پیشرو داشته باشیم. عرصه فقط مدرسه نیست، خانواده، کودکستان، دانشگاه، مراکز مشاوره، حتی اردوگاه و مسجدی که کارکرد تربیتی دارد و کانون‌های رشد قرار دارند. در این نظام ما دانشکده و مدرسه کاملاً با هم درگیر خواهند شد و نوعی جدید از دانشکده‌ها را خواهیم داشت که رشته‌های علوم تربیتی یکی از رشته‌های این نظام است، رشته معماری و دیگر رشته‌ها هم باید در اینجا هویت داشته باشند تا ما بتوانیم به نهاد شبکه‌محوری برسیم که پاسخگوی ایجاد خلق زندگی باشد.»
+
آخرین اخبار ورزشی را در جامعه ورزشی آفتاب نو بخوانید.
