۲ چالش رشد اخیر تعرفه های برق

رشد تعرفه های برق از ابتدای مهر، علاوه بر این که برای تمام مشترکان یکسان نبوده، طبق نامه اخیر یک اندیشکده به رئیس جمهور، عملاً به نفع عده ای قلیل از مشترکان پرمصرف نیز تمام می شود.

وزارت نیرو از ابتدای مهر، نرخ برق را برای عمده طبقات مصرف در مناطق عادی حدود ۳۸ درصد افزایش داده است. با این حال از یک سو ملاحظه می شود که این افزایش تعرفه برای همه طبقات یکسان نیست که در این باره گزارش ۴ آذر همین صفحه ابعادی از این مسئله را تشریح کرده است. از سوی دیگر، نامه یک اندیشکده به رئیس جمهور که دیروز رسانه ای شد، حاکی از این است که یکسان بودن رشد تعرفه برای همه طبقات مصرف عملاً به نفع مشترکان پرمصرف تمام خواهد شد.

 رشد عجیب تعرفه ها در دو طبقه مصرف

به گزارش ایران جیب از خراسان، با اعلام وزارت نیرو، تعرفه های جدید برق از ابتدای مهر برای تمامی مشترکان افزایش یافت. اگر چه در خبرهای منتشر شده، میزان افزایش این تعرفه ها ۳۸ درصد بیان شده است، با این حال، جزئیات بیشتر نشان می دهد که به عنوان مثال دو طبقه از مصرف در مناطق عادی، به شرح زیر افزایش های بیشتر از این میزان را تجربه کرده اند. (گزارش ۴ آذر خراسان در همین صفحه به بررسی ابعادی از این موضوع پرداخته است.)

مورد اول: در صورتی که یک مشترک در مناطق عادی کشور را در نظر بگیریم، در صورتی که در ماه های گرم سال، وی بیش از ۳۰۰ کیلووات ساعت در ماه مصرف برق داشته باشد، پرمصرف محسوب می شود. در آن صورت برای وی، مصرف صفر تا ۳۰۰ کیلووات با تعرفه حدود ۳۰۱ تومان محاسبه خواهد شد که نسبت به قبل از آن، ۷۷.۹ درصد افزایش قیمت را نشان می دهد.

محاسبه تفاوت هزینه دو مشترک پرمصرف در مناطق عادی و در ماه های گرم سال: در صورتی که دو مشترک فرضی در مناطق عادی را در نظر بگیریم که در ماه های گرم سال، هر دو پرمصرف بوده، اما یکی تنها ۵۰ کیلووات ساعت بیش از الگوی مصرف، مصرف برق داشته باشد (یعنی کل مصرف وی ۳۵۰ کیلووات ساعت باشد)، اما دیگری ۲۰۰ کیلووات ساعت بیش از الگوی مصرف، مصرف برق داشته باشد (یعنی کل مصرف شخص دوم ۵۰۰ کیلووات ساعت باشد)، افزایش هزینه برق (بدون در نظر گرفتن مولفه های جانبی) برای نفر اول حدود ۶۰ درصد، اما برای نفر دوم (بسیار پرمصرف)، حدود ۳۷.۸ درصد خواهد بود.

مورد دوم:  اگر یک مشترک در مناطق عادی کشور را در نظر بگیریم، در صورتی که در ماه های غیرگرم، وی بیش از ۲۰۰ کیلووات ساعت در ماه برق مصرف کند، پرمصرف محسوب می شود. در آن صورت تعرفه برق برای مصرف صفر تا ۲۰۰ کیلووات ساعت وی، طبق تعرفه های جدید، حدود ۲۱۵ تومان خواهد بود که این رقم نسبت به سابق بیش از ۸۲ درصد افزایش داشته است.

محاسبه تفاوت هزینه دو مشترک پرمصرف در مناطق عادی و در ماه های غیرگرم سال: در صورتی که در مناطق عادی و در مناطق غیرگرم سال، دو مشترک وجود داشته باشند که یکی تنها ۵۰ و دیگری ۱۵۰ کیلووات ساعت بیش از الگوی مصرف، برق مصرف کرده باشند (یعنی مصرف شخص اول ۲۵۰ و مصرف شخص دوم، ۳۵۰ کیلووات ساعت در ماه باشد)، افزایش هزینه های برق برای این دو نفر (بدون در نظر گرفتن سایر مولفه های قبض برق) به ترتیب ۵۴.۲ و ۳۷.۸ درصد خواهد بود.

نامه یک اندیشکده به رئیس جمهور: رشد یکسان تعرفه ها ناعادلانه است

جدای از موضوع فوق به عنوان چالش اول، نامه یک اندیشکده به رئیس جمهور حاکی از چالش دوم رشد اخیر تعرفه های برق است. به گزارش خبرگزاری فارس، «اندیشکده گفتمان سازی رشد و پیشرفت بیان» در این نامه با اشاره به این که ناترازی برق به دلیل مصرف غیربهینه و عدم علامت دهی مناسب قیمتی برق به وقوع پیوسته، آورده است: در این شرایط ضروری است که کاهش مصرف مشترکان پرمصرف در اولویت اصلاح مصرف برق خانگی قرار گیرد، زیرا طبق اعلام سخنگوی صنعت برق کشور، مشترکان پرمصرف برق، ۲۰ برابر مشترکان معمولی، برق مصرف می‌کنند و نقشی در تولید و اشتغال کشور ندارند، بنابراین تمرکز بر اجرای تعرفه‌گذاری پلکانی صعودی برق پرمصرف‌های خانگی راهکاری عقلایی و اقتصادی و عادلانه است که به نفع عموم مردم و به ضرر پرمصرف‌هاست.

«اندیشکده بیان» با بیان این که این رویکرد در قوانین بالادستی نظیر برنامه هفتم و قانون مانع زدایی از صنعت برق نیز پیش بینی شده، افزوده است: در این زمینه ضروری است در افزایش قیمت برق بین مشترکان پرمصرف، ‌میان‌مصرف و کم‌مصرف، چه در بخش «افزایش تعرفه برق» و چه «میزان مطلق تعرفه برق» همچنان تفاوت قائل شد. با این حال، شاهد پیاده سازی الگویی غلط در زمینه افزایش یکسان پلکان های برق مشترکان معادل ۳۸ درصد هستیم که این مدل افزایش قیمت با وجود بهتر بودن از تثبیت قیمت پایین انرژی ولی ناقص است و منجر به تنبیه عموم مشترکان کم‌مصرف و میان‌مصرف و به نفع عده‌ای قلیل از مشترکان پرمصرف تمام شده است و از هیچ منطق اقتصادی و عادلانه‌ای برخوردار نیست.

 پیشنهاد مشخص این اندیشکده این است که می بایست اعمال افزایش یکسان ۳۸ درصدی تعرفه برق همه پلکان‌های مصرفی اصلاح شود به نحوی که قیمت برق مشترکان کم‌مصرف (مصرف کمتر از الگو) افزایش پیدا نکند؛ قیمت برق مشترکان میان‌مصرف (اولین پله بعد از الگو) کمتر از ۳۸ درصد افزایش یابد و قیمت برق مشترکان پرمصرف به میزان بیش از ۳۸ درصد به صورت صعودی متناسب با مصرف افزایش یابد به نحوی که فروش برق به مشترکان خانگی منطبق بر قانون مانع‌زدایی از صنعت برق باشد. این گزارش می افزاید: اجرای این مدل در دو سال گذشته باعث شد تا بدون ایجاد فشار بر عموم مردم و ایجاد نارضایتی عمومی، مصرف خانگی برای اولین بار معادل ۸.۵ درصد کاهش یابد.

 مدل IBT برای مدیریت مصرف برق

در خور ذکر است مدل پیشنهادی اندیشکده بیان، در ادبیات اقتصاد انرژی به IBT مشهور و همچنین در دنیا دارای سابقه است. به عنوان مثال گزارش «مسیر اقتصاد» نشان می دهد، در آفریقای جنوبی شرکت‌های تولیدکننده برق در سال ۲۰۰۹ به شدت زیان ده شده بودند. به همین منظور، نهاد تنظیم گر انرژی در این کشور تصمیم به افزایش قیمت برق گرفت. به این صورت که طی سه مرتبه افزایش قیمت برق در سال های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۳، تعرفه مشترکین پرمصرف چندین برابر سایر مشترکین افزایش یافت و منجر به بهبود وضعیت اقتصاد صنعت برق در این کشور شد. با این حال، افزایش نسبتاً یکسان تعرفه های برق در کشور ما (البته با دو استثنا که در بالا اشاره شد) مطابق الگوی IBT نیست.